In de Rooms-Katholieke en de Oosters-Katholieke Kerken zijn er verschillende riten die bepalen hoe de liturgie gevierd wordt.

De riten bepalen de vorm en de inhoud van de liturgische vieringen, met name de Eucharistie en de andere sacramenten, alsmede het getijdengebed. In het verlengde daarvan zijn vaak ook de kerkelijke gewaden, gebeden en andere kerkelijke en culturele uitingen per ritus verschillend.

De verschillende riten worden in drie hoofdgroepen ingedeeld:

De Latijnse ritus van de Rooms-Katholieke Kerk omvat meerdere riten, waarvan de Romeinse ritus veruit het meest voorkomt.


Romeinse ritus
Deze ritus ontstond uit de liturgie van de eerste christenen in Rome en is de algemeen gebruikelijke ritus van de Rooms-Katholieke Kerk geworden. De Romeinse ritus kent tegenwoordig drie vormen:



Ambrosiaanse ritus
Deze ritus ontstond in de 9e eeuw in de Italiaanse stad Milaan en wordt nog steeds gevierd in het grootste deel van het aartsbisdom Milaan en in delen van de bisdommen Novara en Lodi en het Zwitserse kanton Ticino.
- Meer informatie op Wikipedia


Mozarabische ritus
Deze ritus ontstond in de 4e eeuw op het Iberisch schiereiland en werd vanaf de 10e eeuw verdrongen door de Romeinse ritus. Tegenwoordig wordt de Mozarabische ritus nog gevierd in onder meer Toledo en Salamanca en door de monniken op de Montserrat.
- Meer informatie op Wikipedia


Bragaanse ritus
Dit was een variant van de Romeinse ritus die in de middeleeuwen gevierd werd in het aartsbisdom Braga in Portugal. Deze ritus verdween langzamerhand, maar kende nog een kleine opleving in de 20e eeuw.

---

Voorts zijn er enkele riten die gevierd werden binnen de religieuze orden van de Rooms-Katholieke Kerk:


Cisterciënzer ritus
Dit was de ritus van de Orde van Cistercium (Cîteaux) en de Orde van Cisterciënzers van de Strikte Observatie (Trappisten).


Dominicaanse ritus
Dit was de ritus van de Orde der Predikers (Dominicanen).


Karmelieter ritus
Dit was de ritus van de Orde van de Broeders van Onze Lieve Vrouw van de Berg Karmel (Karmelieten)


Premonstratenzer ritus
Dit was de ritus van de Orde der Reguliere Kanunniken van Prémontré (Premonstratenzers of Norbertijnen).


Kartuizer ritus
Dit is de ritus van de Kartuizer Orde en de enige ritus van een religieuze orde die ook tegenwoordig nog gevierd wordt, volgens een in 1981 herziene versie.

---

Tenslotte waren er binnen de Latijnse Kerk riten die reeds lang verdwenen zijn:


Afrikaanse ritus
Deze ritus bestond vóór de Arabische verovering in de 8ste eeuw in het Latijnsprekende gedeelte van Noord-Afrika, met name in de Romeinse provincie Africa met Carthago als hoofdstad. Hij leek sterk op de toenmalige ritus van Rome.


Gallicaanse ritus
Deze term omvat een reeks van diverse christelijke riten die in het eerste millennium van de christelijke jaartelling in Gallië en het latere Frankrijk voorkwamen. In Ierland bestond een Gallisch-Keltische ritus.


Keltische ritus
Deze ritus kwam voor in het oude Ierland, Schotland, delen van Noord-Engeland en mogelijk ook in Wales, maar werd in de vroege middeleeuwen verdrongen door de Romeinse ritus.


Regionale riten
Eveneens reeds lang verdwenen zijn een reeks riten die slechts een beperkte regionale verspreiding kenden. Dit waren met name de riten of vormen van Sarum (Salisbury), Durham, Keulen, Metz, Lyon, Nidaros (Noorwegen), Uppsala, Aquileia, Benevento en Esztergom.

---

De Oosterse ritus of Oosterse liturgie omvat vijf liturgische tradities, namelijk die van de Alexandrijnse, de Antiocheense, de Armeense, de Syrische en de Byzantijnse ritus. Deze omvatten op hun beurt weer meerdere liturgische tradities zoals die gevierd worden door de verschillende Oosterse Katholieke Kerken.

De liturgiën van de Oosterse ritus zijn zeer divers, hebben zeer oude wortels en gebruiken veelal klassiek Grieks, Oud-Kerkslavisch, Aramees of oude volkstalen.


Alexandrijnse ritus

Dit wordt ook wel de "liturgie van de heilige Markus" genoemd, die volgens de traditie de eerste bisschop van Alexandrië was. De huidige ritus bevat elementen van de Byzantijnse liturgie van de Heilige Basilius en van de liturgieën van de Heilige Marcus, Cyrillus van Alexandrië en Gregorius van Nazianze.

De Alexandrijnse ritus wordt gevolgd door de:



Antiocheense of West-Syrische ritus

Deze ritus omvat een reeks liturgiën die ontstaan zijn in het Syrische christendom in het vroegere patriarchaat van Antiochië dat volgens de traditie door de apostel Petrus werd gesticht.

De Antiocheense of West-Syrische ritus wordt gevolgd door de:



Chaldeeuwse of Oost-Syrische ritus

Deze ritus is ontstaan in Edessa en volgens de traditie was het de apostel Thomas die het christendom naar Mesopothamië, Assyrië en Perzië bracht. Men spreekt ook wel van de Assyrische of Perzische liturgie.

De Chaldeeuwse of Oost-Syrische ritus wordt gevolgd door de:



Armeense ritus

Deze ritus werd volgens de traditie opgesteld door de heilige Gregorius de Verlichter (ca. 257-ca. 331), de stichter en patroonheilige van de Armeense Kerk.

De Armeense ritus wordt gevolgd door de:

De Byzantijnse ritus wordt gevierd door de Oosters-Orthodoxe Kerken die ontstaan zijn na het grote Oosters Schisma van 1054 en dus niet met Rome verbonden zijn. Zelf duiden deze kerken hun ritus aan als de Goddelijke Liturgie.

Ook de meeste van de Oosters-Katholieke Kerken die wel het gezag van de Paus erkennen vieren hun liturgie volgens de Byzantijnse ritus, namelijk de: