Derde orden zijn religieuze verenigingen van mensen die zich aansluiten bij een kloosterorde zonder daar volledig lid van te worden of in te treden. Zij volgen een verzachte variant van de betreffende orderegel.

De term derde orde is ontstaan doordat deze gemeenschappen als derde Franciscaanse gemeenschap werden gezien, na de Franciscanerorde (voor mannen) als de eerste en de Clarissenorde (voor vrouwen) als de tweede orde.


Ontstaan en ontwikkeling

De derde orden zijn ontstaan in de 13e eeuw, toen gelovigen die ontevreden waren met de soms weinig verheven staat van de toenmalige geestelijkheid, zich op eigen initiatief wilden toeleggen op geestelijke verdieping. Daartoe zochten zij aansluiting bij de oude en grote klooster- en bedelorden.

Leden van reguliere derde orden wonen ongehuwd in leefgemeenschappen, maar zonder dat daarop de volledige orderegels en de kerkrechtelijke bepalingen voor de echte kloostergemeenschappen van toepassing zijn. Wel leggen de leden bij de intrede een gelofte af. In de meeste gevallen gaat het hierbij om gemeenschappen van vrouwen, reden waarom ze ook wel tertiarissen worden genoemd.

Anders dan bij de reguliere derde orden wonen de leden van seculiere derde orden niet in aparte gemeenschappen, maar leiden een alledaags leven in de wereld. Zij leggen dan ook geen gelofte af, maar hooguit een plechtige belofte. Met deze belofte onderscheiden zij zich van leden van gewone religieuze broederschappen. Voorbeelden zijn:


Geassocieerde leden van de Karmel
- Mensen die een individueel verbond aangaan met de Karmelorde.
- Nederlandse website: Geassocieerd lidmaatschap
- Belgische website: Seculiere Orde


Oblaten van Sint Benedictus
- Homepage: Oblates of the Order of Saint Benedict


Derde orde van Sint Dominicus
- Mensen die binnen hun werk en persoonlijke leven gestalte willen geven aan hun dominicaanse bewogenheid.
- In Nederland opnieuw opgericht in 1999.
- Nederlandse homepage: www.lekendominicanen.nl


Derde orde van Sint Franciscus
- Mensen, mannen en vrouwen, gehuwd en ongehuwd, die op Franciscaanse wijze in de wereld leven.
- Wereldwijd ca. 400.000 leden, verspreid over 57 landen.
- Internationale homepage: www.ciofs.org
- Nederlandse homepage: www.ofsnederland.nl