Organogram Romeinse Curie

De Romeinse Curie bestaat uit diverse organen die de Paus bijstaan in het bestuur van de Rooms-Katholieke Kerk.

De belangrijkste curie-organen worden dicasteries genoemd en zijn qua functie en taak te vergelijken met ministeries. Tot 2022 waren deze dicasteries onderverdeeld in Congregaties, Pauselijke Raden en Dicasteries in enge zin.

Aan het hoofd van deze curie-organen staat een kardinaal, die door de Paus benoemd wordt voor een termijn van vijf jaar, welke eenmaal verlengd kan worden. Voor de curiekardinalen die in Rome verblijven stelt de Heilige Stoel appartementen beschikbaar. Daarnaast genieten zij een maandelijkse toelage van tussen de 4000,- en 5000,- euro.*

Naast de dicasteries zijn er nog drie Pauselijke Rechtbanken (tribunalen), diverse Pauselijke Academies en enkele Pauselijke Commissies. De coördinatie van al deze organen is toevertrouwd aan het Staatssecretariaat.


Medewerkers

In totaal werken er bij het Staatssecretariaat, de verschillende dicasteries en de overige Curie-organen ongeveer 500 mensen. Dit is in vergelijking met de vele duizenden tot tienduizenden mensen die bij de ministeries van andere landen werken een bijzonder gering aantal.

De medewerkers van de Curie zijn voornamelijk geestelijken. Deze zijn voor ongeveer de helft afkomstig uit Italië en voor de andere helft uit andere delen van de wereld. Het ondersteunende personeel bestaat voornamelijk uit Italiaanse leken, zowel mannen als vrouwen.

Voor de staffuncties van de Curie worden geen openbare vacatures geplaatst. Nieuwe functionarissen worden hoofdzakelijk door middel van informele persoonlijke contacten aangeworven.


Acta Apostolicae Sedis

Alle officiële en openbare brieven, besluiten en regelgeving die van de Paus en de curie-organen uitgaan, worden, in het Latijn, gepubliceerd in het officiële mededelingenblad van de Heilige Stoel: de Handelingen van de Apostolische Stoel (Lat.: Acta Apostolicae Sedis). Ook worden alle benoemingen hierin vermeld.

Deze Acta werden eerstmaals in 1869 uitgegeven onder de naam Handelingen van Heilige Stoel (Acta Sanctae Sedis) en sinds 1909 onder de huidige naam.

Staatssecretaris: Z.Em. Pietro kardinaal Parolin (sinds 2013)


Het Staatssecretariaat staat de Paus bij in de uitoefening van zijn functie als Opperherder van de Rooms-Katholieke Kerk. Het zorgt voor de coördinatie van de Curie-organen en de uitvoering van de pauselijke besluiten.

Het Staatssecretariaat staat onder leiding van de Kardinaal-Staatssecretaris, die daarmee een positie heeft die vergelijkbaar is met die van minister-president. De feitelijke invloed van de Staatssecretaris is echter sterk afgenomen nadat paus Johannes Paulus II veel van diens taken in eigen hand nam.




Structuur

Het Staatssecretariaat is onderverdeeld in drie secties, te weten de Eerste Sectie voor Algemene Zaken, ressorterend direct onder de Substituut, de Tweede Sectie voor de Relaties met Staten onder leiding van een eigen Secretaris en tenslotte, sinds 2017, de Derde Sectie voor de Diplomatieke Staf.

Bij het Staatssecretariaat werken zo'n 150 personen, met in de lagere functies ook lekengelovigen. Onder de medewerkers van het Staatssecretariaat was ook de in 2006 onverwacht overleden Nederlandse priester mgr. Peter Slors.

---

Substituut voor Algemene Zaken: Mgr. Edgar Peña Parra (sinds 2018)

De Eerste Sectie van het Staatssecretariaat behandelt alle zaken die de Paus opdraagt en fungeert daarmee feitelijk als diens secretariaat, zowel voor alle correspondentie van binnen en buiten de Curie, als voor de coördinatie van de diverse Curie-organen.

De belangrijkste pauselijke oorkondes, met name die voor dogma's, heiligverklaringen en de installatie en het overlijden van de Paus, worden opgesteld door (maximaal) zeven apostolische protonotarissen de numero, die ook betrokken zijn bij de procedures van een conclaaf en een consistorie.

Voorts behandelt deze sectie alle dagelijkse zaken die niet binnen de competentie van een ander curie-orgaan vallen. Tenslotte onderhoudt de Eerst Sectie ook de formele contacten met de bisschoppen en de diplomatieke vertegenwoordigingen van de Heilige Stoel.

In vergelijking met de Tweede Sectie behandelt deze Eerste Sectie vooral de formele (kanten van) zaken, waaronder het opstellen van documenten en het indien nodig bezegelen ervan het betreffende pauselijke zegel. De positie van de Substituut voor Algemene Zaken is te vergelijken met die van een stafchef.

De Eerste Sectie is onderverdeeld in acht talenbureaus (Engels, Frans, Duits, Latijn, Portugees, Spaans en, sinds paus Johannes Paulus II, Pools). Via deze bureaus wordt alle in- en uitgaande correspondentie, zowel brieven van gewone gelovigen als belangrijke staatsstukken, behandeld en eventueel vertaald.

---

Secretaris voor de Relaties met Staten: Mgr. Paul Gallagher (sinds 2014)

De Tweede Sectie van het Staatssecretariaat is verantwoordelijk voor de betrekkingen met de burgerlijke overheden en het onderhouden van de diplomatieke betrekkingen met de staten, alsmede met de diplomatieke vertegenwoordigingen van de Heilige Stoel.

In vergelijking met de Eerste Sectie behandelt deze Tweede Sectie de zaken vooral inhoudelijk, zowel kerkelijk (o.a. bisschopsbenoemingen) als politiek. De positie van de Secretaris voor de Relaties met Staten is te vergelijken met die van een minister van buitenlandse zaken.

De Tweede Sectie is onderverdeeld in landenbureaus, maar omdat er in totaal maar zo'n 40 mensen werken, behandelt elke medewerker vaak meerdere landen tegelijk.

---

Secretaris voor de Diplomatieke Staf: Mgr. Luciano Russo

De Derde Sectie werd in november 2017 afgesplitst van de Eerste Sectie en behandelt alle zaken die te maken hebben met het personeel van de diplomatieke dienst van de Heilige Stoel, waaronder werving en selectie, formatie, arbeidsvoorwaarden en promotie.

---

Huisvesting

De kantoren van het Staatssecretariaat zijn gevestigd op de derde verdieping van de gebouwen rond de Cortile San Damaso, direct aansluitend bij het Apostolisch Paleis.

De Kardinaal-Staatssecretaris woont op de eerste verdieping van het Apostolisch Paleis, in het appartement waar vroeger de Paus woonde, voordat deze in 1905 zijn intrek nam in het twee verdiepingen hoger gelegen huidige pauselijke appartement.


Adres: Palazzo Apostolico, 00120 Città del Vaticano

Homepage: English - Deutsch - Français

Social media: Twitter


Geschiedenis

Reeds in de 4e eeuw was er een bureau dat zich bezighield met de expeditie (het schrijven en versturen) van pauselijke geschriften. Allengs groeide dit bureau uit tot de Apostolische Kanselarij (Lat.: Cancellaria Apostolica), maar was nog tot de 11e eeuw een tamelijk informeel georganiseerd onderdeel van de pauselijke Curie. Pas rond 1200 was de Kanselarij dermate in omvang toegenomen dat een meer nauwkeurige structuur nodig was, welke door paus Innocentius III werd doorgevoerd.

Aanvankelijk lag het toezicht bij de zgn. paltsrechters, maar tegen het eind van de 10e eeuw werd hun rol overgenomen door de Bibliothecaris, die sinds 1144 Kanselier (Lat.: cancellarius) werd genoemd. In de 11e eeuw werd de hoogste leiding van de Pauselijke Kanselarij als erefunctie aan de aartsbisschop van Keulen vergeven. Voor diverse belangrijke oorkonden waren de sinds de 12e eeuw steeds invloedrijkere paltsnotarissen (Lat.: notarii sacri palatii, later notarii papae,) verantwoordelijk.

Nadat er vanaf 1216 geen Kanseliers meer werden benoemd, kwam de leiding van de Apostolische Kanselarij in handen van de Vice-Kanselier, aanvankelijk geestelijken van lagere rang, maar ook vaak bekende geleerden. De Vice-Kanselier en de paltsnotarissen golden als Familia van de Paus. Voor de diverse taken, concepten opstellen, netschrijven, bezegelen e.d. kwamen er aparte functionarissen.

Na de terugkeer van de Paus uit Avignon (1378) kwam er een eind aan de centrale rol van de Kanselarij. Van toen af tot in de 17e eeuw was de Apostolische Datarie onder leiding van de Datarius het belangrijkste Curie-orgaan. De Datarius was oorspronkelijk de functionaris die verantwoordelijk was voor de datering van de pauselijke documenten, maar wist allengs steeds bevoegdheden naar zich toe te trekken.

Medio 17e eeuw kwam tenslotte het Staatssecretariaat op, dat oorspronkelijk onder de naam Bureau van het Persoonlijk Zegel en later als Apostolisch Secretariaat, een onderdeel was van de Apostolische Kanselarij. De leiding hiervan lag bij de Staatssecretaris, een functie die in de 16e eeuw vervuld werd door de beruchte "kardinaal-nepoot" (neef) en die uitgroeide tot een rol die vergelijkbaar is met die van een minister-president.

Onder paus Franciscus werd de rol van het Staatssecretariaat geleidelijk aan verkleind: zo werd in 2015 voor alle externe communicatie een nieuw curie-orgaan, het Secretariaat, later Dicasterie voor Communicatie, opgericht en besloot de Paus in november 2020 dat het Staatssecretariaat al zijn financiële middelen aan APSA moest overdragen en onder financieel toezicht van het eveneens nieuwe Secretariaat voor de Economie kwam te staan.

De congregaties zijn de belangrijkste organen van de Romeinse Curie. Zij stammen uit de 16e eeuw en houden zich bezig met de kerntaken van de Kerk: de geloofsleer, de liturgie, de sacramenten en de geestelijkheid.

Ze zijn vergelijkbaar met ministeries in andere landen. De prefect van een congregatie is vergelijkbaar met een minister. Het grootste verschil met ministeries is dat de congregaties bestaan uit een raad van kardinalen en bisschoppen en daarnaast een ambtelijke staf als ondersteunend apparaat.

Deze congregaties van de Curie moeten niet verward worden met de congregaties van religieuzen.

Let op: In 2022 wijzigde paus Franciscus voor wat betreft de Romeinse Curie de aanduiding "congregatie" in die van "dicasterie". In onderstaande teksten wordt in de meeste gevallen echter nog van congregaties gesproken. Dit zal t.z.t. aangepast worden.




Samenstelling

Elke congregatie van de Romeinse Curie bestaat uit:


Kardinalen die hoofd van een congregatie zijn, hebben vaak ook zitting in andere congregaties, met name die welke een aanverwant beleidsterrein hebben. Ook de leden van de congregaties zijn niet zelden tevens lid van andere congregaties. Dit bevordert, op informele wijze, de onderlinge coördinatie tussen de verschillende dicasteries.

De congregaties zelf bestaan elk uit een raad van 15 tot soms zelfs wel 40 kardinalen en (aarts)bisschoppen. De ambtelijke staf van een congregatie telt gemiddeld ongeveer 25 medewerkers, zodat bij alle negen Congregaties slechts zo'n 250 personen werken.


Benoeming en ontslag

Benoeming tot prefect of lid van een congregatie geschiedt door de Paus voor een termijn van 5 jaar, waarna herbenoeming mogelijk is. Kardinalen, aartsbisschoppen en de secretaris dienen op 75 jaar hun ontslag aan te bieden, de overige leden als zij 80 jaar worden.

Bij het overlijden van de Paus leggen alle leden van de dicasteria hun functie neer. De Camerlengo en de Groot-Penitentiaris behandelen de lopende zaken met toestemming van het College van Kardinalen. De secretarissen werken de lopende zaken af, welke dan door de nieuwe Paus dienen worden te bekrachtigd.


Zittingen

De congregaties komen jaarlijks in een plenaire zitting bijeen, waar naast de gewone leden ook de buitenleden en consultatoren deelnemen. Voor de gewone zittingen, die afhankelijk van de Congregatie gemiddeld eenmaal per maand plaatsvinden, worden alleen de leden die in de stad verblijven opgeroepen.

De secretaris neemt aan alle zittingen deel en heeft stemrecht. Alle beslissingen worden aan de Paus meegedeeld. Belangrijke beslissingen vereisen Pauselijke goedkeuring.


Huisvesting

Met uitzondering van de Congregaties voor de Geloofsleer, de Oosterse Kerken en de Evangelisatie der Volkeren, zijn alle congregaties gevestigd in het Palazzo delle Congregazioni, bestaande uit twee tegenover elkaar gelegen, identieke gebouwen aan de Piazza Pio XII. Deze liggen net buiten Vaticaanstad, in het verlengde van het Sint-Pietersplein, maar genieten exterritoriale status en vallen zodoende wel onder de jurisdictie van de Heilige Stoel.

Prefect: Mgr. Víctor Manuel Fernández (sinds 2023)


De Congregatie voor de Geloofsleer heeft als taak het bewaken en bevorderen van de katholieke geloofsleer en het ondersteunen van de studie die tot de bloei van het geloof bijdragen.

Hiertoe worden wetenschappelijke symposia en bijeenkomsten georganiseerd, die zich bezighouden met belangrijke leerstellige vraagstukken. Voorts worden ook diverse andere initiatieven genomen ter verdediging van de ware leer, de christelijke traditie en het leergezag.




In februari 2022 werd bij motu proprio Fidem servare van paus Franciscus de structuur van de congregatie zodanig gewijzigd dat er voortaan twee aparte secties zijn, elk geleid door een eigen secretaris:

- Doctrinaire Sectie, verantwoordelijk voor het verspreiden en beschermen van de geloofsleer, alsmede voor de personele ordinariaten van de voormalige Anglicanen en het bestuur van het Huwelijksbureau.

- Disciplinaire Sectie, verantwoordelijk voor misdaden die ter berechting aan de Congregatie voor de Geloofsleer zijn voorbehouden.

In 2012 omvatte de ambtelijke staf van de Congregatie voor de Geloofsleer 38 personen, zowel geestelijken als leken.

De Prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer is van ambtswege president van de Pauselijke Bijbelcommissie en de Internationale TheologenCommissie.


Adres: Palazzo della Congregazione per la Dottrina della Fede, Piazza del Sant'Uffizio 11, 00120 Città del Vaticano

Website: www.doctrinafidei.va


Geschiedenis

Opgericht in 1542 als "H. Congregatie van de Universele Inquisitie", ofwel het "Heilig Officie". Sinds 1965 omgedoopt tot "Heilige Congregatie voor de Geloofsleer", waarna deze instelling in 1984 tenslotte haar huidige naam kreeg.

Prefect: Mgr. Robert Prevost, OSA (sinds 2023)


De Congregatie voor de Bisschoppen telde in 1995 37 leden en is verantwoordelijk voor de benoeming van bisschoppen, uitgezonderd die in missiegebieden en die welke vallen onder de Oosterse Kerken. Deze laatste vallen onder de bevoegdheid van de Congregatie voor de Oosterse Kerken.

Voorts is deze Congregatie betrokken bij de 5-jaarlijkse Ad Limina-bezoeken, die alle bisschoppen aan de Paus moeten afleggen en waarbij zij verslag doen aan en advies krijgen van diverse Curie-organen.


Adres: Palazzo delle Congregazioni, Piazza Pio XII 10, 00193 Roma


Geschiedenis

Opgericht in 1587 als "Hl. Congregatie van het Consistorie" in 1967 hervormd en omgedoopt tot "Hl. Congregatie voor de Bisschoppen". In 1989 werd de in 1958 opgerichte Pauselijke Commissie voor Latijns-Amerika, die reeds van 1969-1971 met haar verenigd was, definitief in de Congregatie voor de Bisschoppen opgenomen.

Prefect: Mgr. Claudio Gugerotti (sinds 2022)


De Congregatie voor de Oosterse Kerken is verantwoordelijk voor de katholieken, de (benoeming van de) bisschoppen en alle overige aangelegenheden van de met Rome geünieerde Oosterse Katholieke Kerken.

Daartoe onderhoudt zij het contact met de Oosterse Katholieke Kerken en heeft zij exclusief kerkelijk gezag in de landen waar gelovigen van deze kerken te vinden zijn, te weten: Afghanistan, zuidelijk Albanië, Bulgarije, Cyprus, Egypte, Eritrea en noordelijk Ethiopië, Griekenland, Iran, Irak, Israël, Jordanië, Libanon, de Palestijnse gebieden, Syrië en Turkije.


Adres: Palazzo dei Convertendi, Via della Conciliazione 34, 00193 Rome


Geschiedenis

De Congregatie voor de Oosterse Kerken is opgericht in 1917.

Prefect: Mgr. Arthur Roche (sinds 2021)


De Congregatie voor de Goddelijke Eredienst en de Discipline der Sacramenten is verantwoordelijk voor het toezicht op de liturgie, zoals die op het Tweede Vaticaans Concilie is bepaald (theologische, historische en pastorale beoordeling van elk liturgisch onderdeel), alsmede voor de goedkeuring van nationale liturgische teksten.

Daarnaast is deze Congregatie verantwoordelijk voor dispensaties die verband houden met de bediening van de Sacramenten, waaronder die voor het huwelijk. Ook de verlening van de eretitel basiliek verloopt via deze Congregatie.


Adres: Palazzo delle Congregazioni, Piazza Pio XII 10, 00193 Roma


Geschiedenis

Opgericht in 1587 als "Hl. Congregatie voor de Riten", sinds 1969 "Hl. Congregatie voor de Goddelijke Eredienst" geheten en van 1975 tot 1984 en tenslotte sinds 1989 wederom samengevoegd met de toenmalige "Hl. Congregatie voor de leer der Sacramenten".

Prefect: Z.Em. Lazarus You Heung-sik (sinds 2021)


De Congregatie voor de Clerus is verantwoordelijk voor alles wat verband houdt met de priesters.

Deze Congregatie is daartoe onderverdeeld in 3 secties:

Adres: Palazzo delle Congregazione, Piazza Pio XII 3, 00193 Roma

Website: www.clerus.va


Geschiedenis

Opgericht in 1564 als "Hl. Congregatie van het Concilie", in 1967 hervormd en omgedoopt tot "Hl. Congregatie voor de Clerus".

Prefect: Z.Em. João kardinaal Braz de Aviz (sinds 2011)


De Congregatie voor de Religieuzen is verantwoordelijk voor alle aangelegenheden aangaande religieuzen, de religieuze orden en congregaties, de derde orden en de nieuwe gemeenschappen (waaronder tot 1982 ook het Opus Dei).

De Congregatie is onderverdeeld in 2 secties:

Adres: Palazzo delle Congregazione, Piazza Pio XII 3, 00193 Roma

Homepage: www.congregazionevitaconsacrata.va


Geschiedenis

Opgericht in 1586, in 1601 verenigd met de "Hl. Congregatie voor de Bisschopen" en in 1908 weer verzelfstandigd onder de naam "Hl. Congregatie voor de Religieuzen", waaraan in 1967 "en de Seculiere Instituten" werd toegevoegd. Sinds 1989 luidt de officiële naam: "Congregatie voor de Instituten van Gewijd Leven en de Gemeenchappen van Apostolisch Leven".

Prefect: Z.Em. Luis Antonio kardinaal Tagle (sinds 2019)


De Congregatie voor de Evangelisatie der Volkeren is verantwoordelijk voor de bisschopsbenoemingen en alle overige aangelegenheden van de Kerk in de missiegebieden, dat wil zeggen in enkele regio's in Zuid-Oost Europa en de Amerika's, bijna geheel Afrika, het Verre Oosten, Nieuw-Zeeland en Oceanië (uitgezonderd Australië en de Filippijnen).

Deze Congregatie telde in 1995 maar liefst 67 leden en een ambtelijke staf van ca. 34 personen en is daarmee de grootste van alle Curie-organen.


Adres: Palazzo di Propaganda Fide, Piazza di Spagna 48, 00187 Roma

Website: www.ppoomm.va


Geschiedenis

Opgericht in 1622 als "Hl. Congregatie ter verspreiding van het Geloof" (Lat.: Congregatio de Propaganda Fide), in 1967 hervormd en omgedoopt tot "Hl. Congregatie voor de Evangelisatie der Volkeren of Propaganda Fide". De Nederlandse kerkprovincie viel, als missiegebied, tot 1908 onder de verantwoordelijkheid van deze Congregatie.

Prefect: Z.Em. Marcello Semeraro (sinds 2022)


De Congregatie voor de Heilig- en Zaligverklaringen is verantwoordelijk voor de procedures en de voorbereiding van heilig- en zaligverklaringen.


Adres: Palazzo delle Congregazione, Piazza Pio XII 10, 00193 Roma


Geschiedenis

Opgericht in 1969 als "Hl. Congregatie voor de Heiligverklaringen".

Prefect: Z.Em. José Tolentino de Mendonça (sinds 2022)


Deze congregatie is verantwoordelijke voor het katholieke onderwijs en verleent onder meer het predikaat 'katholiek' aan universiteiten en legt het programma vast voor kerkelijk erkende opleidingen. De verantwoordelijkheid over de seminariën en priesteropleidingen werd in 2012 overgedragen aan de Congregatie voor de Clerus.


Adres: Palazzo delle Congregazione, Piazza Pio XII 3, 00193 Roma

Homepage: www.educatio.va


Geschiedenis

Opgericht in 1588 als de "Hl. Congregatie voor de Romeinse Studie-Universiteiten", sinds 1915 verenigd met de "Hl. Congregatie voor de Seminariën" tot de "Hl. Congregatie voor de Seminariën en de Studie-Universiteiten", in 1967 hervormd en omgedoopt tot "Hl. Congregatie voor het Katholieke Onderwijs" en sinds 1989 "Congregatie voor het Katholieke Onderwijs, de Seminariën en de Opleidingsinstituten".

Later werd de naam gewijzigd in die van Congregatie voor de Katholieke Opvoeding, die in 2022 met de Pauselijke Raad voor de Cultuur fuseerde tot het huidige Dicasterie voor Cultuur en Onderwijs.

Naast de congregaties omvat de Romeinse Curie ook een drietal rechtbanken die voor de gehele Wereldkerk bevoegd zijn voor zaken naar kerkelijk recht. Deze pauselijke rechtbanken moeten worden onderscheiden van de rechtbanken die in Vaticaanstad zaken van wereldlijk recht behandelen.

De drie pauselijke rechtbanken zijn:





De pauselijke rechtbanken zijn alledrie gehuisvest in het Palazzo della Cancelleria aan de Piazza della Cancelleria in Rome. Dit was het eerste Romeinse stadspaleis in renaissancestijl en werd tussen 1485 en 1513 gebouwd in opdracht van de pauselijke vicekanselier en kardinaal Raffaele Riario.

Sinds 1517 was het grootste deel van dit gebouw in gebruik bij de Apostolische Kanselarij (It.: Cancelleria Apostolica), waaraan het zijn naam ontleent. Verborgen achter de gevel van het Palazzo della Cancelleria bevindt zich ook de basiliek San Lorenzo in Damaso, die teruggaat tot de 5e eeuw.

Grootpenitentiarius: Z.Em. Mauro kardinaal Piacenza (sinds 2013)


De Apostolische Penitentiarie is de bevoegde instantie voor de ex-communicaties die aan de H. Stoel zijn voorbehouden en beslist tevens moeilijke gewetensvragen die door biechtvaders ter beslissing zijn voorgelegd. Hiervoor is de kardinaal-Groot-Penitencier zelfs tijdens een conclaaf bereikbaar.

Adres: Palazzo della Cancelleria, Piazza della Cancelleria, 1, 00186 Roma.


Geschiedenis

De Apostolische Penitentiarie is opgericht in 1569 onder de naam "Heilige Apostolische Penitentiarie" en draagt sinds 1984 zijn huidige naam.

Deken: Mgr. Alejandro Arellano Cedillo (sinds 2021)


Het Gerechtshof der Romeinse Rota bestaat 21 priesters en behandelt met name zaken betreffende de nietigverklaring van huwelijken. Hiermee is de Rota de rechtbank die de meeste zaken behandelt, in 1994 ongeveer 640.

Tevens is de Romeinse Rota het hof van beroep voor alle kerkelijke zaken die niet op andere Curie-departementen behandeld (kunnen) worden.




Kledij

De leden van de Romeinse Rota dragen als ambtsgewaad een paarse toga met brede rode zoom, een hermelijnen kraag en een kanten bef. Als koorkledij mogen zij hetzelfde dragen als de apostolische protonotarissen de numero, te weten: een paarse toga met rochet en daaroverheen een paarse mantelletta (een halflang mouwloos bovenkleed). Om die reden worden zij tot de prelates di mantelletta gerekend.

Adres: Palazzo della Cancelleria, Piazza della Cancelleria 1, 00186 Roma


Geschiedenis

Voor het beslechten van geschillen ontstond een Auditorium (college van auditores, rechters), dat in de 13e eeuw uitgroeide tot een echte rechtbank, die sinds 1331 onder de naam "Heilige Romeinse Rota" bekend stond. In 1984 werd deze naam vereenvoudigd tot "Romeinse Rota" en sinds 1989 draagt deze pauselijke rechtbank zijn huidige naam.

Prefect: Z.Em. Dominique kardinaal Mamberti (sinds 2014)


Het Opperste Tribunaal van de Apostolische Signatuur is de hoogste kerkelijke rechtbank en bestaat uit 7 kardinalen en 4 bisschoppen.

De Apostolische Signatuur behandelt conflicten tussen andere kerkelijke rechtbanken en is het hof van beroep voor uitspraken van de Romeinse Rota. Tenslotte verzorgt deze rechtbank ook de voorbereiding van petities, meestal inzake pardons, voorafgaande aan de pauselijke goedkeuring.

Adres: Palazzo della Cancelleria, Piazza della Cancelleria 1, 00186 Roma


Geschiedenis

Opgericht in 1909 onder de naam "Apostolische Signatuur", sinds 1917 "Opperste Gerechtshof van de Signatuur" en draagt sinds 1940 de huidige naam.

Sinds 2017 is Mgr. Jan Hendriks, de bisschop van Haarlem-Amsterdam, lid van de Apostolische Signatuur en daarmee de hoogst geplaatste Nederlander binnen de Romeinse Curie.

De Pauselijke Raden zijn net als de Congregaties van de Curie vergelijkbaar met ministeries. De belangrijkste verschillen zijn dat de Pauselijke Raden een wat lagere status hebben omdat zij pas relatief kortgeleden, na het Tweede Vaticaans Concilie, zijn opgericht. Ook houden ze zich meer bezig met sociaal-economische en andere eigentijdse onderwerpen.




De Pauselijke Raden worden ter onderscheiding van de veel oudere Congregaties daarom ook wel de "nieuwe Curie" genoemd. Hoewel zij nog niet zo lang bestaan, zijn de diverse Pauselijke Raden relatief vaak gereorganiseerd, samengevoegd of opgesplitst.

In 2022 hief paus Franciscus de Pauselijke Raden op en verving ze door dicasteries van gelijke naam.


Samenstelling

Anders dan bij de Congregaties het geval is, zijn de voorzitters van de Pauselijke Raden meestal geen kardinaal en mogen ook leken lid zijn. Voorts tellen de Raden minder leden en zijn hun staven (nog) kleiner dan die van de Congregaties.


Huisvesting

De Pauselijke Raden voor Cultuur, voor de Leken, voor het Gezin en Iustitia et Pax zijn gevestigd in het Palazzo San Calisto aan de Piazza San Calisto in Rome. Op de bovenste etage van dit gebouw bevinden zich appartementen voor diverse kardinalen.

Naast de congregaties, de rechtbanken en de pauselijke raden omvatte de Romeinse Curie ook enkele recent opgerichte dicasteries in engere zin. Samen met de congregaties worden zij tot de uitvoerende bestuursmacht van de Kerk gerekend.

In 2022 hernoemde paus Franciscus de congregaties en de pauselijke raden eveneens tot dicasteries.

In de dicasteries kunnen lekengelovigen, waaronder ook vrouwen, worden benoemd tot en met de functie van ondersecretaris. De prefect van een dicasterie is altijd een kardinaal.

Behalve het Dicasterie voor Communicatie zijn deze nieuwe dicasteries gehuisvest in het Palazzo San Calisto aan de Piazza San Calisto, waar ook de meeste pauselijke raden gevestigd waren.

De nieuwe dicasteries zijn (in volgorde van oprichting):


Dicasterie voor Leken, Gezin en Leven
- Opgericht door paus Franciscus op 15 augustus 2016 als fusie van de Pauselijke Raad voor de Leken, de Pauselijke Raad voor Huwelijk en Gezin en de Pauselijke Academie voor het Leven.
- Het dicasterie staat onder leiding van een prefect, Kevin kardinaal Farrell, en telt ruim 30 leden.
- Verantwoordelijk voor de pastorale zorg voor gezinnen en de bescherming van hun rechten en waardigheid binnen de Kerk en de maatschappij en organiseert de Wereldgezinsontmoetingsdagen, die elke drie jaar in een andere stad gehouden worden.
- Homepage: www.laityfamilylife.va




Dicasterie voor Bevordering van Integrale Menselijke Ontwikkeling
- Opgericht door paus Franciscus op 17 augustus 2016 als fusie van de Pauselijke Raad Justitia et Pax, de Pauselijke Raad voor het Ziekenapostolaat, de Pauselijke Raad voor Migranten- & Toeristenapostolaat en de Pauselijke Raad Cor Unum.*
- Het dicasterie staat onder leiding van een prefect, Peter kardinaal Turkson, en telt 8 leden en ongeveer 70 medewerkers.
- Verantwoordelijk voor zaken betreffende migranten, behoeftigen, zieken, gemarginaliseerden en slachtoffers van conflicten, rampen, slavernij en mishandeling.
- Homepage: www.humandevelopment.va


Dicasterie voor Communicatie
- Opgericht door paus Franciscus op 23 juni 2018 als opvolger van het Secretariaat voor Communicatie dat sinds 27 juni 2015 een vergelijkbare rol vervulde, namelijk het coördineren van alle bureaus en diensten van de Heilige Stoel die zich bezighouden met publiekscommunicatie en media. Deze blijven echter wel zelfstandig functioneren. Met name gaat het om:

- In maart 2016 was ook de Pauselijke Raad voor de Sociale Communicatie al met het Secretariaat voor Communicatie samengevoegd.
- Het dicasterie staat onder leiding van een prefect, de journalist Dr. Paolo Ruffini, en telt 17 leden en 13 consultatoren.
- Homepage: www.comunicazione.va

Naast de congregaties, de pauselijke raden, de nieuwe dicasteries en de rechtbanken worden tot de Romeinse Curie ook enkele pauselijke academies gerekend.

Deze academies hebben geen bestuurlijke bevoegdheden, maar dienen zuiver voor wetenschappelijk onderzoek, waar de congregaties en de pauselijke raden gebruik van kunnen maken bij hun beleid.

De pauselijke academies zijn (in volgorde van oprichting):


De Pauselijke Academie voor de Wetenschap
- Deze academie gaat terug op de in 1603 in Rome opgerichte Linceorum Academia, die door paus Pius IX in 1847 werd omgedoopt tot Pontificia Academia dei Nuovi Lincei en door paus Leo XIII in 1887 werd uitgebreid. Paus Pius XI gaf de academie in 1936 de huidige naam.
- Tegenwoordig is dit de enige academie ter wereld met een internationaal karakter. Doelstelling is het in ere houden van zuivere wetenschap en het waarborgen en bevorderen van de vrijheid van onderzoek.
- De academie bestaat uit 80 door de Paus benoemde leden uit alle delen van de wereld.
- Homepage: www.pas.va


De Pauselijke Academie voor Kerkelijke Diplomatie
- Deze academie is door paus Clemens XI in 1701 opgericht om de leden van het diplomatieke corps van de Heilige Stoel op te leiden.
- Sinds 1937 valt de academie onder de kardinaal-staatssecretaris en wordt hij geleid door een president, die rechtstreeks door de Paus benoemd wordt.
- Op de Academie is slechts plaats voor 32 studenten die worden uitgekozen door het Staatssecretariaat. Het studieprogramma duurt normaal vier jaar, maar twee jaar voor studenten die reeds een doctortitel behaald hebben. In het laatste jaar wordt stage gelopen op het Staatssecretariaat en op een nuntiatuur.
- Homepage: English - Deutsch - Italiano


De Pauselijke Academie voor Theologie
- Opgericht in 1718 door paus Clemens XI.
- Homepage: Pontificia Academia di Teologia


De Pauselijke Academie voor de Cultuur der Martelaren
- Opgericht in 1879 ter bevordering van de devotie tot de martelaren der Kerk, alsmede ter bestudering van hun leven en van de aan hen gewijde monumenten en heilige plaatsen.
- Homepage: Pontificia Accademia Culturum Martyrum


De Pauselijke Academie voor de Sociale Wetenschap
- Opgericht in 1994 door paus Johannes Paulus II met als doel het bevorderen van de studie van sociale, economische, politiek en juridische wetenschappen in het licht van de sociale leer van de Kerk.
- Deze academie onderhoudt hiertoe nauwe banden met de pauselijke raad Iustitia et Pax.
- De leden van deze academie worden door de Paus benoemd en hun aantal moet liggen tussen de 20 en de 40.
- Homepage: www.pass.va


De Pauselijke Academie voor het Leven
- Opgericht in 1994 door paus Johannes Paulus II met als doel het bestuderen en in kaart brengen van de fundamentele vraagstukken op het gebied van biomedische wetenschap en recht, dit in verband met het verdedigen en beschermen van het leven op grond van de christelijke moraal en de leer van de Kerk.
- Deze academie telde 70 door de Paus benoemde leden.
- Paus Franciscus voegde deze academie per 1 september 2016 samen met het nieuw opgerichte Dicasterie voor Leken, Gezin en Leven.
- Homepage: www.academiavita.org

Zoals er van bedrijven gezegd kan worden dat ze een bepaalde bedrijfscultuur hebben, zo kan ook van de Romeinse Curie worden gezegd dat daar een eigen cultuur heerst. De cultuur van de Curie is een onderdeel van de Italiaanse en meer bepaald van de Romeinse cultuur, de zgn. Romanità.

In deze cultuur is de schone vorm (It.: bella figura), het uiterlijke, vaak belangrijker dan de inhoud. Schoonheid gaat boven hoeveelheid, hoffelijkheid boven efficiëntie. Het gaat er niet alleen om wat, maar ook om hoe iets bereikt wordt.


Informeel

Onderlinge betrekkingen zijn belangrijker dan formele procedures en wie de juiste mensen kent, krijgt veel sneller iets gedaan, dan wie het volgens de regels doet. Persoonlijk contact is veel effectiever en belangrijker dan een onpersoonlijke schriftelijke of telefonische benadering. Omdat de informele contacten voorrang hebben, gaan de zaken die volgens de officiële weg gaan vaak extra moeizaam en duren die extra lang.


Roeping

Gelden bovenstaande kenmerken voor vrijwel alle Italiaanse organisaties, specifiek voor de Curie is het feit dat er overwegend priesters werken. Omdat voor hen hun beroep samenvalt met hun roeping, werken zij doorgaans extra hard en met extra veel toewijding. Omdat zij geen gezin hebben en vaak ook geen parochie, hebben zij bovendien meer tijd en aandacht voor hun werk dan gewone getrouwde werknemers.


Degelijkheid

Omdat de Kerk in eeuwen denkt, is het belangrijker dat beslissingen en de consequenties daarvan tot en met doordacht en theologisch, filosofisch, politiek en pastoraal verantwoord zijn, dan dat ze snel en efficiënt tot stand komen. De Curie laat zich dan ook veel meer door de traditie, gewoonten en precedenten laten leiden, dan door de waan van de dag en de vluchtige massamedia.


Loyaliteit

Loyaliteit aan de Paus en aan de leer van de Kerk zijn de belangrijkste deugden binnen de Curie. Deze loyaliteit wordt getoond door nooit openlijke kritiek op de Paus, hoge curiefunctionarissen, het beleid of de leer te hebben. Alles wat curiemedewerkers zeggen dient daarom ook in overeenstemming te zijn met het officiële kerkelijke standpunt.


Hoffelijkheid

Deze loyaliteit heeft mede tot gevolg dat de omgangsvormen binnen de Curie worden gekenmerkt door hoffelijkheid. Alles draait om respect en eerbied voor de ander, zeker als het om een hogergeplaatste gaat. Dingen worden daarom ook nooit rechtstreeks of onverbloemd gezegd of geschreven, maar altijd met een omweg, middels subtiele nuances, door suggestie of tussen de regels door.

Deze manier van doen is voor Italianen vanzelfsprekend, maar voor mensen uit Noord-West Europa of de Verenigde Staten, die meer directe omgangsvormen gewend zijn, vaak moeilijk te doorgronden.


Regels

In de Romeinse cultuur van de Curie is met name ook de omgang met regels en wetten heel anders dan in de van oorsprong meer protestantse Atlantische regio. In de Romeinse cultuur belichamen regels en wetten bepaalde (christelijke) principes en idealen, die hooggehouden moeten worden, ook, of misschien wel juist als ze in de praktijk niet zo goed worden nageleefd.

Anders dan de Noord-Westeuropese landen en Noord-Amerika gebruikelijk is, worden de regels dan ook niet aangepast aan de praktijk, maar dient de praktijk zich naar de regels te richten.


Uitzonderingen

De Kerk weet uit haar eeuwenlange ervaring echter goed genoeg dat leven volgens de regels niet altijd even makkelijk is c.q. even snel gaat. Daarom worden in de Romeinse cultuur veel gemakkelijker dan in Noordwest-Europese landen en Noord-Amerika uitzonderingen op de regels toegestaan of wordt een oogje toegeknepen. Zo wordt tegelijk het in de regel of de wet belichaamde ideaal gehandhaafd en wordt tevens recht gedaan aan individuele gevallen en omstandigheden.


Kritiek

De bovenbeschreven cultuur kan ook negatieve kanten hebben. Zo uitte paus Franciscus op 22 december 2014 in zijn kersttoespraak voor de leden van de Curie ongewoon zware kritiek.* Hij benoemde 15 kwalen en gebreken, waaronder het gevoel onmisbaar en onsterfelijk te zijn, roddel, rivaliteit, onverschilligheid, "spirituele Alzheimer" en "existentiële schizofrenie".

Twee jaar later kwam hij met 12 criteria voor hervorming van de Curie: individualiteit, herderlijke zorg, missionaire geest, rationaliteit, functionaliteit, moderniteit, eenvoud, subsidiariteit, synodaliteit, katholiciteit, professionaliteit en geleidelijkheid.*

De Romeinse Curie is het oudste nog functionerende bestuurlijke apparaat van Europa, en misschien zelfs van de hele wereld.

De geschiedenis van de Romeinse Curie kan worden ingedeeld in 4 perioden die telkens liggen tussen de 3 grote Curie-hervormingen, nl. die door paus Gregorius rond 1100, door paus Sixtus V in 1588 en tenslotte die door paus Paulus VI in 1967. Tussendoor vonden nog enkele kleinere hervormingen plaats, bijv. door paus Pius X in 1908 en door paus Johannes Paulus II in 1984.


Tot 1100: De periode van eerste specialisaties

Aanvankelijk verschilden de bestuursorganen van de Paus niet veel van die van andere bisschoppen: zo werd hij bijgestaan door de Romeinse geestelijkheid (het presbyterium), de vergaderingen daarvan (de Romeinse concilies) alsmede door het kardinalencollege, zoals zich dat langzamerhand uit het presbyterium ontwikkelde. De administratieve gebruiken waren nog goeddeels die van het Romeinse bestuur.

Reeds in de 4e eeuw was er een bureau dat zich bezighield met de expeditie (schrijven en versturen) van pauselijke geschriften. Daaruit kwamen diverse organen voort, met als belangrijkste de Apostolische Kanselarij. Voor het beslechten van geschillen ontstond er een Auditorium, dat in de 13e eeuw uitgroeide tot de rechtbank van de Romeinse Rota.


1100 - 1586: De periode van centralisatie

Zo rond 1100 vond de zgn. Gregoriaanse hervorming plaats. De Paus kreeg steeds meer invloed op de Kerk, waardoor de werkzaamheden van de curie steeds uitgbereider werden. Onder meer door steeds meer benoemingen aan de Paus voor te behouden vindt een sterke centralisatie plaats, die zijn hoogtepunt bereikte in de 13e en 14e eeuw. De Romeinse Curie was het best georganiseerde bestuursapparaat in Europa.

Binnen de Curie was in deze periode een centrale rol weggelegd voor het Consistorie (het College van Kardinalen). Vanuit dit college werden commissies van kardinalen gevormd om de Paus over specifieke onderwerpen te adviseren.


1586 - 1967: De periode van de Congregaties

Vanwege het toenemend aantal zaken dat in Rome behandeld moest worden, alsmede om de hervormingen, zoals die door het Concilie van Trente (1545-1563) waren voorgesteld, goed te kunnen uitvoeren, voerde paus Sixtus V (1585-1590) met de Apostolische Constitutie Immensa aeterni Dei van 22 januari 1588 een belangrijke hervorming van de Curie door.

Naar het voorbeeld van de modernste regering van die tijd, de Spaanse, werden de commissies van kardinalen omgevormd tot Congregaties, die elk een eigen werkterrein kregen toegewezen en die rechtstreeks verantwoording aflegden aan de Paus.

Nadat in de volgende eeuwen een wildgroei van Congregaties, raden, secretariaten, bureaus en commissies was ontstaan, werd daarin bij de Apostolische Constitutie van paus Pius X, Sapienti consilio van 29 juni 1908, enige orde geschapen, met als resultaat de structuur zoals die in grote lijnen tot op de dag van vandaag bestaat. Juridisch werd een en ander door paus Benedictus XV vastgelegd in het nieuwe Kerkelijk Wetboek van 1917.


1967 - 2013: De periode van het Staatssecretariaat

Als uitvloeisel van de vernieuwingen zoals die door het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) waren besloten, hervormde paus Paulus VI de Curie bij Apostolische Constitutie Regimini Ecclesiae Universae van 15 augustus 1967. De daarbij ingevoerde veranderingen waren onder meer:


Onder paus Johannes Paulus II vond een kleinere hervorming plaats, waarbij o.a. de Congregaties het voorvoegsel "Heilige" verloren. Voor het overige was zijn bemoeienis met de Curie relatief gering.

Ook onder paus Benedictus XVI vond in 2006 een kleinere hervorming van de Curie plaats, waarbij de Raad door het Migranten & Toeristenapostolaat voorlopig werd samengevoegd met de Raad Iustitia et Pax en de Raad voor Cultuur met de Raad voor de Interreligieuze Dialoog.


2013 - heden: Nieuwe hervormingen

Paus Franciscus was voornemens om de curie ingrijpender te hervormen en benoemde daartoe op 13 april 2013 een adviescommissie van 8 kardinalen afkomstig uit alle werelddelen.

Als eerste richtte hij in 2014 het nieuwe Secretariaat voor de Economie op, in 2015 gevolgd door het Secretariaat voor Communicatie, beide kennelijk bedoeld om op min of meer gelijke hoogte als het Staatssecretariaat en zowel voor de Heilige Stoel als voor Vaticaanstad te functioneren.

Het Secretariaat voor Communicatie werd in 2018 echter al weer omgedoopt tot Dicasterie voor Communicatie. Dit sluit aan bij twee andere dicasteries die Franciscus in 2016 instelde om een reeks van Pauselijke Raden mee samen te voegen, maar is niettemin merkwaardig aangezien communicatie een uitvoerende functie is, terwijl de dicasteries zich met inhoudelijke thema's bezighouden.

Op 19 maart 2022, feest van de H. Jozef, patroon van de Kerk, publiceerde paus Franciscus de apostolische constitutie Praedicate evangelium ter vervanging van Pastor Bonus uit 1988. Praedicate evangelium telt 250 artikelen en fungeert als "grondwet" van de Romeinse Curie. Onder meer werden hierbij alle congregaties en pauselijke raden omgedoopt tot dicasteries, die voortaal ook door een vrouw geleid kunnen worden.*