De Heilige of Apostolische Stoel is de benaming voor het hoogste gezag in Rooms-Katholieke Kerk: de Paus en alle organen en instellingen die hem bijstaan bij het bestuur van de Wereldkerk.


Het Pausschap

De Heilige Stoel (Lat.: Sancta Sedes) is formeel en juridisch gezien identiek met het Pausschap. Met de Heilige Stoel wordt namelijk de zetel van Petrus bedoeld, waarop de Paus zit en vanwaar hij de Rooms-Katholieke Kerk, de Oosterse Katholieke Kerken, het bisdom Rome en Vaticaanstad bestuurt.

In de loop van de geschiedenis heeft de Paus zich voor het uitvoeren van die taken omringd met vele organen: in de eerste plaats de Romeinse Curie, maar daarnaast ook diverse uitvoerende en ondersteunende instellingen, zoals bijvoorbeeld Radio Vaticana of de Vaticaanse Archieven. Al deze instellingen handelen uiteindelijk allemaal in opdracht en in naam van de Paus.


Continuïteit

De term Heilige Stoel drukt daarnaast ook de continuïteit van het Pausschap uit. Dat ambt wordt immers door telkens opeenvolgende personen vervuld, waarbij er tussen het overlijden van de oude en het kiezen van een nieuwe Paus een periode is waarbij de Stoel van Petrus vacant is: de Sede Vacante.

Ook tijdens die vacante periode blijft de zetel, de Heilige Stoel, bestaan en blijven ook alle daaraan verbonden organen functioneren, zij het in afwachting van het moment dat een nieuwe Paus op deze zetel zal plaatsnemen.


Embleem

Als embleem van de Heilige Stoel wordt het embleem van het Pausschap gebruikt, bestaande uit twee schuingekruiste sleutels, de één van zilver en naar rechts (heraldisch: links), de ander van goud en naar links (heraldisch: rechts) gericht, met de handvatten naar beneden en de baarden naar boven gericht, bijeengehouden door een rood koord en bekroond door een pauselijke tiara van goud en zilver met een rode voering.


Vlag

Als vlag van de Heilige Stoel zou strikt genomen de vlag van het Pausschap gebruikt moeten worden, maar volgens de Vaticaanse website wordt in de praktijk bij de diplomatieke vertegenwoordigingen al decennialang de vlag van Vaticaanstad gebruikt. Deze bestaat eveneens uit twee verticale banen, de baan aan de kant van de vlaggestok is geel, de ander wit, maar in plaats van het embleem van het Pausschap zijn de gouden en zilveren sleutels omgekeerd geplaatst en hangt ook het koord op een iets andere wijze om de sleutels.


Wapen

Het wapen van het Pausschap, bestaande uit een rood schild met daarop de tiara en de schuingekruiste sleutels, wordt niet gebruikt door de organen van de Heilige Stoel.

De term Heilige Stoel slaat niet alleen op de organen die de Paus bijstaan in het bestuur van de wereldkerk, maar staat ook voor de positie hiervan in het volkenrecht, de diplomatie en de internationale politiek.


Soevereiniteit

Volgens het internationale recht is de Heilige Stoel een soeverein volkenrechtssubject, net zoals ook alle nationale staten dat zijn. Het bijzondere is echter dat de Heilige Stoel geen staat is, maar het centrale bestuur van de Rooms-Katholieke Kerk.

De Heilige Stoel omvat weliswaar alle organen en instellingen die bij dat centrale bestuur betrokken zijn, maar is formeel en uiteindelijk identiek met het Pausschap.

Daarmee is dit het enige geval waarin niet een territoriale staat, maar een natuurlijk persoon, de Paus, volkenrechtelijke soevereiniteit bezit (andere staatshoofden en regeringsleiders zijn immers als persoon niet soeverein omdat ze slechts handelen in naam van hun land).




Internationale betrekkingen

Als soeverein volkenrechtssubject onderhoudt de Heilige Stoel c.q. de Paus diplomatieke betrekkingen met bijna alle soevereine staten. Voor het onderhouden van die betrekkingen verricht de Paus zelf de nodige activiteiten en beschikt hij daarnaast over een eigen diplomatieke dienst.

De Heilige Stoel kan internationaal op twee manieren optreden: namens Vaticaanstad en namens de Rooms-Katholieke Kerk:

In de Middeleeuwen kende men het begrip soevereiniteit in moderne zin niet, maar we kunnen wel zeggen dat toendertijd geen enkel land of geen enkele heerser als volledig soeverein werd gezien. Volledig soeverein was alleen God omdat alleen aan Hem het hoogste gezag en de volheid van macht toekwam.

Alle macht en gezag op aarde kon daarom alleen namens God worden uitgeoefend, dat wil zeggen: volgens Zijn geboden. Paus Gregorius VII (1073-1085) stelde dat aan de Paus zowel het hoogste wereldlijke als geestelijke gezag toekwam, wat tot een conflict met de Rooms-Duitse Keizer leidde en uitmondde in de zgn. Investituurstrijd.

Deze strijd werd in de 12e eeuw beslecht door een overeenkomst waarbij aan de Paus voortaan alleen het hoogste geestelijke en aan de Keizer het hoogste wereldlijke gezag toekwam. De Keizer verkreeg dat gezag echter wel uit handen van de Paus (de twee-zwaardenleer).


Soevereiniteit in moderne zin

Gaandeweg onttrokken echter steeds meer koningen zich aan de macht van de Keizer en gingen zij zich, met de Franse koning voorop, beschouwen als "Keizer in hun rijk", dit naar de Latijnse formule Rex Franciae est imperator in regno suo. Dit staat bekend het Gallicanisme of de Franse methode (Lat.: mos gallicus).

In de tweede helft van de 16e eeuw was de macht van de Keizer zo gering geworden en die van koningen dermate toegenomen, dat zij zichzelf als soeverein in de moderne zin des woords gingen zien, als heersers die aan geen hoger gezag onderworpen waren en aan wie de volheid van macht toekwam. Dit werd eerstmaals beschreven door de Franse jurist Jean Bodin (1530-1596) en in 1648 bevestigd bij de Vrede van Münster, waar landen voor het eerst handelden vanuit hun soevereiniteit in moderne zin.

Daarmee was de universele wereldlijke autoriteit van het Keizerschap ten einde. De geestelijke autoriteit van het Pausschap bleef echter vanouds erkend door de katholiek gebleven landen en daarmee ook diens soevereiniteit in oude zin, naast de soevereiniteit in moderne zin, die de Paus ook bezat als vorst van de Kerkelijke Staten.


Abstracte soevereiniteit

Tijdens het Ancien Régime kwam de soevereiniteit nog toe aan de persoon van de koning, maar daaraan kwam een eind met de introductie van het principe van de volkssoevereiniteit tijdens de Franse revolutie (1789). Sindsdien komt soevereiniteit theoretisch aan het volk toe, die het overdraagt aan de staat als abstract geheel. Tegenwoordig zijn daarom alleen staten soeverein en niet meer de staatshoofden. Zij vertegenwoordigen hun staat alleen nog.

In de Kerkelijke Staten is, behalve tijdens de Franse bezetting van 1797-1801 en 1808-1815, het principe van de volkssoevereiniteit nooit erkend of ingevoerd. Daardoor is de Paus altijd persoonlijk de soevereine vorst van deze landen gebleven. Ook in de grondwet die voor het in 1929 verkregen Vaticaanstad werd opgesteld, wordt bepaald dat alle wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht alleen en volledig aan de Paus toekomt.


Vaticaanstad

Zolang de Paus het staatshoofd was van de Kerkelijke Staten, was zijn soevereiniteit volledig vanzelfsprekend en onomstreden. Maar ook toen hij na de val van Rome in 1870 het gezag over deze gebieden kwijt was geraakt, bleven 16 landen de soevereine status van de Paus c.q. de Heilige Stoel erkennen en diplomatieke betrekkingen onderhouden. Dat waren, met Oostenrijk-Hongarije voorop, voornamelijk katholieke landen, maar daarnaast ook de niet-katholieke grootmachten Pruisen en Rusland. In 1929 was dat aantal gestegen tot 27.

Ook het koninkrijk Italië erkende al in 1871 de onschendbaarheid en soevereiniteit van de Paus en bood voor het latere Vaticaanstad wel immuniteit, maar geen volledige soevereiniteit aan. De Heilige Stoel weigerde echter hardnekkig de nieuwe Italiaanse overheid en het verlies van de Kerkelijke Staten te erkennen.

Aan dat dispuut kwam pas een kleine 60 jaar later een eind, toen op 11 februari 1929 met de Italiaanse leider Benito Mussolini de Lateraanse Verdragen gesloten werden. Daarbij kreeg de Paus o.a. Vaticaanstad als volledig soeverein en onafhankelijk staatsgebied om daarmee de Heilige Stoel weer te voorzien van een territoriale basis en soevereiniteit in moderne zin.


Bestaansrecht

We zien dus dat de Heilige Stoel sinds mensenheugenis en ononderbroken een soevereine status heeft gehad. In het internationale volkenrecht is dat voldoende, maar in de politiek en de publieke opinie zal men soms meer inhoudelijke argumenten willen horen.

Het bestaansrecht voor de soevereiniteit van de Heilige Stoel ligt in de relativering van de eenzijdige wereldlijke en machtspolitieke belangen van de nationale staten, zoals die sinds de 17e eeuw bepalend zijn geworden voor de internationale politiek.

De noodzaak voor zo'n relativering is men na de Tweede Wereldoorlog meer en meer gaan inzien en men heeft die vormgegeven door toenemende internationale samenwerking in organisaties als de Verenigde Naties en door staten te binden aan in verdragen vastgelegde universele mensenrechten.

Deze initiatieven relativeren weliswaar de nationale machtspolitiek, maar nog niet het louter wereldlijke karakter daarvan. Precies voor dat laatste staat dan ook de soevereine status van de Heilige Stoel: namelijk voor het feit dat het uiteindelijk gaat om de mens, om zijn geest, zijn geloof en zijn ziel, waarover de politiek en de staat niet het laatste woord mogen hebben.

Prefect: Juan Antonio Guerrero Alves SJ (sinds 2019)
Secretaris: Mgr. Brian Ferme (sinds 2018)

Coördinator: Z.Em. Reinhard kardinaal Marx (sinds 2014)


Het Secretariaat voor de Economie werd opgericht op 24 februari 2014 middels het motu proprio Fidelis dispensator et prudens van paus Franciscus. In december 2020 wijzigde hij de naam naar Pauselijk Secretariaat voor Economische Zaken.

Het Secretariaat is gehuisvest in de Toren van St. Johannes in de Vaticaanse tuinen, maar zal mogelijk verhuizen naar de kantoren van APSA in het Apostolisch Paleis.


Taken en bevoegdheden

Het secretariaat heeft gezag over alle economische activiteiten van zowel de Heilige Stoel als van Vaticaanstad en is daarmee te vergelijken met een ministerie voor economische zaken en financiën.

Het Secretariaat is daarnaast verantwoordelijk voor de boekhouding van de Heilige Stoel en het behartigen van al haar zakelijke en financiële belangen. Dit omvat onder meer personeelsadministratie, juridische zaken, pensioenvoorzieningen en beheer van de ca. 2400 appartementen die verhuurd worden.

Deze laatste taak werd tot juli 2014 uitgevoerd door de Gewone Afdeling van de Administratie van het Patrimonium van de Heilige Stoel (APSA), maar werd bij motu proprio van paus Franciscus aan het Secretariaat voor de Economie overgedragen.


Raad voor de Economie

Tegelijk met het Secretariaat voor de Economie werd ook de Raad voor de Economie opgericht. Deze bestaat uit 8 kardinalen of bisschoppen en 7 leken die deskundig zijn op financieel gebied. De Raad staat onder leiding van de kardinaal-coördinator.

De Raad voor de Economie moet het beleid bepalen voor het Secretariaat voor de Economie en diens werkzaamheden controleren.

Het Secretariaat voor Communicatie werd op 27 juni 2015 opgericht door paus Franciscus. Het was, na het Secretariaat voor de Economie, het tweede nieuwe bestuursorgaan dat als "secretariaat" werd aangeduid, waarmee een min of meer gelijke rang als het Staatssecretariaat werd gesuggereerd.

In maart 2016 werd de Pauselijke Raad voor Sociale Communicatie opgeheven en met het Secretariaat voor Communicatie samengevoegd.

In juni 2018 werd het Secretariaat voor Communicatie omgevormd tot het Dicasterie voor Communicatie.


Taken en bevoegdheden

Het secretariaat had gezag over alle bureaus, diensten en organen, zowel van de Heilige Stoel als van Vaticaanstad, die zich met communicatie bezighouden. Met name gaat het om:



Vatican News

Als onderdeel van de reorganisatie van de Vaticaanse media werd op 17 december 2017 het multimediale platform Vatican News gelanceerd, dat de berichtgeving van de Osservatore Romano, de audiobijdrages van Radio Vaticana en de videoreportages van het vroegere Vaticaans Televisie Centrum (CTV) omvat. Vatican News is de opvolger van de Vaticaanse nieuwswebsite News.va die in juni 2011 online gekomen was.

Vatican News was opgezet om de hoge kosten van met name Radio Vaticana te reduceren. Bovendien moest het de Vaticaanse media meer op de digitale en sociale media richten. Vatican News omvat een website en kanalen op de sociale media Facebook, Twitter, YouTube en Instagram, waarmee begin 2018 zo'n 4 miljoen volgers bereikt werden (dit staat los van de accounts van de Paus, die op Twitter ruim 18 miljoen volgers heeft).




Bij de oprichting van Vatican News in 2017 telde het platform 650 medewerkers, waarvan meer als de helft afkomstig van Radio Vaticana. De redactie omvat afdelingen voor de talen Italiaans, Engels, Frans, Duits, Spaans en Portugees. De hoofdredacteur van Vatican News is de prefect van het Dicasterie voor Communicatie: eerst Dario Edoardo Viganó (2017-2018) en vervolgens Andrea Tornielli (sinds 2018).

Directeur: Matteo Bruni (sinds 2019)
Vice-Directeur: Cristiane Murray (sinds 2019)


De Persdienst van de Heilige Stoel verzorgt en coördineert de contacten met de pers en publiceert de officiële nieuwsberichten over de activiteiten van de Paus en van de diverse organen van de Heilige Stoel.




De bulletins van de Persdienst verschijnen dagelijks om 12.00 uur. Daarnaast wordt in statements van de directeur ingegaan op actuele kwesties. Tevens worden via de Persdienst alle belangrijke toespraken, berichten en diverse andere documenten gepubliceerd en verspreid.

Adres: Via della Conciliazione 54, 00120 Città del Vaticano

Homepage: English - Deutsch - Français


Ontwikkelingen

Oorspronkelijk werd de Persdienst van de H. Stoel aangestuurd door het Staatssecretariaat, dat op grond van de apostolische constitutie Pastor Bonus verantwoordelijk is voor alle besluiten en berichten die van de Paus uitgaan. Er wordt dan ook gevreesd dat de coördinerende rol die paus Franciscus aan het nieuwe Secretariaat voor Communicatie en vervolgens aan het Dicasterie voor Communicatie toekende afbreuk kan doen aan de rol van het Staatssecretariaat.

Hoofdredacteur: Andrea Monda (sinds 2018)


De Osservatore Romano is de semi-officiële krant van de Heilige Stoel en wordt dagelijks in het Italiaans en wekelijks in 6 andere talen uitgegeven. Er werken ca. 100 personen, die van 1984-2007 onder leiding van hoofdredacteur prof. Mario Agnes stonden.

De inhoud bestaat, naast redactionele artikelen, uit de volledige tekst van alle openbare toespraken van de Paus, de teksten van alle belangrijke pauselijke en curie-documenten en artikelen van goedgekeurde auteurs.

In 2015 werd de Osservatore Romano onder het nieuw opgerichte Secretariaat voor Communicatie geplaatst, dat in 2018 werd omgevormd tot het Dicasterie voor Communicatie.


Motto

Het Latijnse motto van de Osservatore Romano luidt: Unicuique suum – non praevalebunt (vert.: Ieder het zijne - zij zullen niet overweldigen).

Het eerste zinsdeel is de katholieke rechtvaardigheidsnorm die zegt dat wij ieder het zijne dienen te geven. Het tweede zinsdeel is uit Matteüs 16,18 waar Christus zegt: "Gij zijt Petrus en op deze steenrots zal Ik Mijn Kerk bouwen en de poorten der hel zullen haar niet overweldigen".


Homepage: www.osservatoreromano.va


Geschiedenis

De eerste editie van de Osservatore Romano verscheen op 1 juli 1861 in Rome. Initiatiefnemer was Marcantonio Pacelli, de plaatsvervangend minister van binnenlandse zaken van de pauselijke regering en de grootvader van de latere paus Pius XII.

Onder paus Pius IX (1846-1878) werd de krant een spreekbuis in de strijd tegen de toenmalige antikerkelijke en liberale stromingen en werd er geageerd tegen Joden en Vrijmetselaars.

In 1938 werd echter wel de discriminatie van Joden in Nazi-Duitsland bekritiseerd en nam paus Pius XII aanstoot aan de militaire bezettingen door het Nazi-regime. Italiaanse fascisten namen daarop wraak door exemplaren van de krant te verbranden en kopers en verkopers te bedreigen.

Sinds 1861 verschijnt de Osservatore dagelijks in het Italiaans. Wekelijks verschijnen er edities in het Frans sinds 1949, in het Engels sinds 1968, in het Spaans sinds 1969, in het Portugees sinds 1970 en in het Duits sinds 1971. In 1980 kwam er tenslotte nog een maandelijkse editie in het Pools. De krant wordt tegenwoordig in ruim 129 landen verspreid.

In maart 2020 werd wegens de coronacrisis voor het eerst sinds de oprichting in 1861 de dagelijkse papieren uitgave van de Osservatore gestaakt.

Radio Vaticana (Lat.: Statio Radiophonica Vaticana) is de "Zender van de Paus" met als opdracht: de leer van de Katholieke Kerk te verspreiden, over de activiteiten van het Vaticaan te berichten, het leven van katholieken van over de hele wereld weerspiegelen en de vraagstukken van deze tijd vanuit het geloof te beantwoorden.

In 2015 werd Radio Vaticana onder het nieuw opgerichte Secretariaat voor Communicatie geplaatst, dat in 2018 werd omgevormd tot het Dicasterie voor Communicatie.

In december 2017 werden de radio-uitzendingen onderdeel van het nieuwe multimediale platform Vatican News, maar sinds september 2019 worden de audiobijdrages weer onder de oude naam Radio Vaticana uitgebracht.


Uitzendingen

Radio Vaticana ruim zendt ruim 60 uur per week uit in 45 talen en heeft wereldwijd zo'n 100 miljoen luisteraars. Prioriteit hebben gebieden waar christenen vervolgd worden, en voor wie deze zender vaak de enige mogelijkheid is om de boodschap van de Paus te horen.

De herkenningsmelodie van Radio Vaticana is het refrein van de katholieke hymne Christus vincit en is alszodanig niet alleen bekend bij katholieken, maar bereikt via de korte golf luisteraars over de gehele wereld. Klik op onderstaande speler om te horen hoe deze melodie decennialang door de ether klonk:



Huisvesting en installaties

De directie van Radio Vaticana is gevestigd in het paviljoen van Leo XIII in de tuinen van Vaticaanstad. De kantoren en studio's, waar ruim 380 mensen uit 59 landen werken, bevinden zich in het Palazzo Pio tegenover de Engelenburcht.

De technische installaties en het zenderpark staan in Santa Maria di Galeria, ca. 20 km ten noorden van de stad Rome. Deze installaties vormen een exterritoriale zone van Vaticaanstad.

Adres: Piazza Pia 3, 00120 Città del Vaticano

Uitzendingen: Radio Vaticana

Gearchiveerde homepage: www.archivioradiovaticana.va


Geschiedenis

Radio Vaticana werd in 1931 door paus Pius XI opgericht, twee jaar nadat de Lateraanse Verdragen met Italië daarvoor de mogelijkheid hadden geschapen en is hiermee één van de oudste radiozenders ter wereld. De uitvinder Guglielmo Marconi kreeg, als bekroning van zijn levenswerk, de opdracht de zender te bouwen en de leiding werd leden van de Jezuïtenorde in handen gegeven.

De eerste uitzending vond plaats op 12 februari 1931, toen paus Pius IX om 16.49 uur in het Latijn de volgende bijbelpassage voorlas: "Luister, o hemelen, wat ik ga zeggen, luister, aarde, naar de woorden van mijn mond. Hoor en luister, o verre volken".

Tijdens de jaren dertig zond Radio Vaticana vrij onregelmatig uit en diende vooral voor de verbinding van de Paus met de clerus in de rest van de wereld. In de Tweede Wereldoorlog bracht Radio Vaticana, tot ongenoegen van de Nazi's, dagelijks nieuwsberichten in alle belangrijke Europese talen. Tevens werden ruim 1.200.000 zoekmeldingen en berichten aan krijgsgevangen en vermisten uitgezonden.

Wegens de hoge kosten van de zender besloot paus Franciscus in 2015 de Vaticaanse media te reorganiseren door alle diensten die zich met communicatie bezighouden onder het nieuw opgerichte Secretariaat voor Communicatie te plaatsen. In december 2017 werden de uitzendingen van Radio Vaticana abrupt beëindigd en werden de programma's ondergebracht in het nieuwe multimediale platform Vatican News.

Het Vaticaans Televisie Centrum werd opgericht in 1983 en werd in 1996 een direct aan de Heilige Stoel verbonden instelling. Doel van het CTV was bij te dragen aan de universele verkondiging van het Evangelie, door middels televisiebeelden de pastorale missie van de Paus en de activiteiten van de Heilige Stoel uit te zenden.

In 2015 werd het Vaticaans Televisie Centrum onder het nieuw opgerichte Secretariaat voor Communicatie geplaatst, dat in 2018 werd omgevormd tot het Dicasterie voor Communicatie. In december 2017 werden de uitzendingen van het CTV onderdeel van het nieuwe multimediale platform Vatican News.


Uitrusting

In 1995 kreeg het CTV van de amerikaanse Ridders van Columbus een TV-reportagewagen cadeau, waarmee op de reizen van de Paus ter plekke alle activiteiten voor uitzending gereed konden worden gemaakt. De reportagewagen, afkomstig van Philips-dochter Broadcast Television Systems (BTS), was 8,5 meter lang en speciaal gebouwd met het oog op de inzet tijdens de reizen van de Paus.


Uitzendrechten

Op 30 september 2006 werd een contract ondertekend tussen het CTV en de Nederlandse omroep KRO/RKK, waarbij laatstgenoemde, als eerste ter wereld, de uitzendingen van het CTV rechtstreeks mocht gaan uitzenden via de voormalige portaalwebsite www.katholieknederland.nl.

In januari 2009 tekende het CTV contract met Google als eigenaar van de populaire videowebsite YouTube. Daarbij werd voor het Vaticaan een eigen kanaal gerealiseerd waarop videofragmenten van actuele gebeurtenissen bekeken kunnen worden: www.youtube.com/user/vatican

De Vaticanse Uitgeverij geeft de liturgische, leerstellige en andere documenten van de Heilige Stoel uit en draagt daarnaast ook zorg voor de distributie ervan. Het drukwerk gebeurt bij de Vaticaanse Drukkerij. Bij de uitgeverij werken ca. 20 personen.

In 2015 werd de Vaticaanse Uitgeverij onder het nieuw opgerichte Secretariaat voor Communicatie geplaatst, dat in 2018 werd omgevormd tot het Dicasterie voor Communicatie.


Internetverkoop

In samenwerking met de uitgeverijen van de Pauselijke Universiteiten en Instituten is met www.paxbook.com een internetboekhandel opgezet, waar inmiddels meer dan 24.000 publicaties verkrijgbaar zijn.

De Vaticaanse Drukkerij is de officiële huisdrukker van de Heilige Stoel en verzorgt alszodanig het drukwerk voor al haar organen. Vanwege de meer dan 30 talen waarin gedrukt wordt, word zij wel Polyglot genoemd. Er werken ca. 116 personen.

In 2015 werd de Vaticaanse Drukkerij onder het nieuw opgerichte Secretariaat voor Communicatie geplaatst, dat in 2018 werd omgevormd tot het Dicasterie voor Communicatie.

De Vaticaanse Drukkerij is gevestigd aan de Via della Tipografia in Vaticaanstad.

Website: Italiano

President: Mgr. Nunzio Galantino (sinds 2018)


De Administratie van het Patrimonium van de Heilige Stoel beheert het vermogen van de Heilige Stoel, alsmede de inkomsten waaruit de uitgaven ten behoeve van de Curie-organen worden gedaan.




De administratie was tot juli 2014 onderverdeeld in twee afdelingen: de Gewone Afdeling en de Buitengewone Afdeling:


- Gewone Afdeling

Doet de boekhouding van de Heilige Stoel en behartigt haar zakelijke en financiële belangen. Dit omvat onder meer personeelsadministratie, juridische zaken, pensioenvoorzieningen en beheer van de ca. 2400 appartementen die verhuurd worden.

De taken van de Gewone Afdeling werden als gevolg van een motu proprio van paus Franciscus in juli 2014 overgedragen aan het nieuw opgerichte Secretariaat voor de Economie.


- Buitengewone Afdeling

Beheert de kasgelden en de beleggingen van de Heilige Stoel, waaronder het pensioenfonds en fondsen van diverse congregaties. Bovendien beheert deze afdeling de inkomsten uit de betalingen die de Italiaanse staat op grond van de Lateraanse Verdragen aan de Heilige Stoel verplicht is en die voorheen door de Vaticaanse Bank (IOR) beheerd werden.


Muntrecht

De Administratie van het Patrimonium van de Heilige Stoel is ook de verantwoordelijke instantie voor de uitgifte van de munten van Vaticaanstad. In 1998 werd APSA hiertoe door de Europse Unie gemachtigd om jaarlijks voor 670.000 euro aan munten uit te geven.


Homepage: Italiano


Geschiedenis

De Administratie van het Patrimonium van de Heilige Stoel is door paus Paulus VI bij de apostolische constitutie Regime Ecclesiae Universae van 15 augustus 1967 opgericht met als doel het beheer van het vermogen van de Heilige Stoel om daaruit de activiteiten van de Romeinse Curie te financieren.

Deze Prefectuur fungeerde als de interne accountant van de Heilige Stoel en oefende alszodanig toezicht uit op alle instanties die onder de Heilige Stoel ressorteren. Tevens controleerde zij hun begrotingen en verantwoordingen. De Vaticaanse Bank viel echter niet onder het toezicht van deze prefectuur.

De prefectuur stond onder leiding van een commissie bestaande uit 3 kardinalen en coordineerde en controleerde de administratie van de bezittingen van de Heilige Stoel. Zij ontving daartoe rapporten en rekeningen van de diverse budgethouders.

In 2016 werd deze prefectuur door paus Franciscus opgeheven. Zijn taken werden overgenomen door het nieuwe Secretariaat voor de Economie


Homepage: Italiano

Het Centraal Bureau voor Kerkelijke Statistiek valt onder het Staatssecretariaat en verzamelt, ordent en analyseert informatie over de staat en de conditie van de Rooms-Katholieke Kerk.

Dit bureau verzorgt twee bekende publicaties, namelijk het Pauselijk Jaarboek (It.: Annuario Pontificio), waarin alle personen genoemd worden die deel uit maken van de Kerk, en het Statistisch Jaarboek van de Kerk (Lat.: Annuarium Statisticum Ecclesiae), dat alle mogelijke cijfers en statistische gegevens over de Wereldkerk bevat.




Pauselijk Jaarboek

Het Pauselijk Jaarboek verschijnt sinds 1716 en omvat de gegevens van de Paus, de kardinalen, de curie-functionarissen en de bisschoppen van over de hele wereld. Tegenwoordig wordt dit jaarboek elk jaar tegen eind januari gepubliceerd en telt meer dan 2000 pagina's.

Het eerste exemplaar van het Jaarboek wordt in wit leer gebonden en door de kardinaal-staatssecretaris aan de Paus aangeboden, in aanwezigheid van de verantwoordelijke Substituut voor Algemene zaken van het Staatssecretariaat, de samenstellers en de drukkers.




De indeling van het Pauselijk Jaarboek is als volgt:

Archivaris en Bibliothecaris van de H. Roomse Kerk: José Tolentino kardinaal de Mendonça (sinds 2018)

Prefect: Mgr. Cesare Pasini


In 1996 omvatte de Vaticaanse Bibliotheek 1.600.000 gedrukte boeken, 8300 incunabelen, 150.000 manuscripten, 10.000 prenten en etsen, 300.000 munten en medailles en 20.000 kunstobjecten

Website: www.vaticanlibrary.va

Geschiedenis

De oorsprong van de pauselijke bibliotheek gaat terug tot de oudheid, maar uit die periode is praktisch niets bewaard gebleven. De huidige collectie begint onder paus Nicolaas V (1447-1455), die als humanist en oprichter van een belangrijke privé-collectie de basis voor de huidige bibliotheek heeft gelegd. Paus Sixtus IV gaf de bibliotheek met de bul Ad decorem militantis ecclesiae van 15 juni 1475 een juridische grondslag.

Archivaris en Bibliothecaris van de H. Roomse Kerk: José Tolentino kardinaal de Mendonça (sinds 2018)

Prefect: Mgr. Sergio Pagano, CRSP


Deze instelling heette voorheen het Vaticaans Geheim Archief kreeg zijn huidige naam pas bij een motu proprio van paus Franciscus van 22 november 2019. De reden is dat de term "geheim" tegenwoordig vaak wordt begrepen als iets dat verborgen dient te blijven, terwijl de oorspronkelijke betekenis die van "afgescheiden" of "apart" is en ook werd gebruikt om aan te geven dat iets een direct aan de persoon van de Paus verbonden instelling was.

Aangezien het Vaticaans Apostolisch Archief het centrale archief van de Heilige Stoel is, omvat het alle archieven, verzamelingen en stukken die betrekking hebben op de bestuurlijke en de pastorale actviteiten van het Pausschap, alsook van de diverse organen van de Heilige Stoel. Hiermee is dit één van de belangrijkste archieven ter wereld met stukken die ca. 85 kilometer strekkende lengte beslaan.


Huisvesting

Het Vaticaanse Apostolisch Archief is sinds paus Pius XII gehuisvest op de 200 meter lange zolderverdieping van de vleugel tussen de Torre dei Venti en de Torre Borgia. In 1984 werd voor de meest waardevolle stukken een bunker onder het Belvedereplein van de Vaticaanse paleizen aangelegd.


Homepage: asv.vatican.va


Openbaarheid

Anders dan in wereldlijke overheidsarchieven gebruikelijk is, worden de stukken uit het Vaticaanse Apostolisch Archief niet na een vast aantal jaren openbaar toegankelijk, maar worden zij per pontificaat vrijgegeven. Van latere stukken kunnen op aanvraag kopieën worden verkregen, mits deze geen vertrouwelijke pastorale gegevens bevatten.

Tot nu toe zijn alle documenten tot en met het pontificaat van paus Pius XI (1922-1939) ter inzage. Bij wijze van uitzondering zijn in het Heilig Jaar 2000 wel alle documenten van het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) openbaar gemaakt.

Als gevolg van een bepaling van paus Johannes Paulus II (1978-2005) mogen stukken van de conclaven nooit openbaar gemaakt worden.

President: Carmelo Barbagallo (sinds 2019)

Directeur: Giuseppe Schlitzer (sinds 2020)


Deze instelling werd in december 2010 opgericht door paus Benedictus XVI om toezicht te houden op de financiële organen van de Heilige Stoel en de Vaticaanse Bank en alszodanig onder meer witwaspraktijken en het financieren van terrorisme te voorkomen.

Paus Franciscus gaf het AIF in november 2013 middels een motu proprio volledige autonomie en onafhankelijk om zo elke vorm van beïnvloeding vanuit de Curie tegen te gaan. Het AIF werkt samen met vergelijkbare instellingen in andere landen.

De eerste president van het AIF was de Zwitserse expert René Brülhart, onder wiens leiding het AIF toetrad tot de Egmont Group, waarin financiële toezichthouders uit de hele wereld samenwerken. Veel verbetering leek dit niet te brengen, want in 2019 stelde de Vaticaanse politie een onderzoek wegens dubieuze vastgoedinvesteringen in naar vijf medewerkers van de AIF, waaronder directeur Tomasso Di Ruzza.

In november 2019 benoemde paus Franciscus Carmelo Barbagello, voorheen hoofdtoezichthouder van de Italiaanse centrale bank, tot voorzitter van de raad van bestuur van de AIF.

President: Jean-Baptiste de Franssu (sinds 2014)

Bank Identifier Code (BIC): IOPRVAVX


De Vaticaanse bank heet officieel het Instituut voor Religieuze Werken en is vergelijkbaar met een normale (giro)bank. Het IOR is dus niet de centrale of staatsbank van Vaticaanstad.


Leiding

Het IOR wordt geleid door een raad van bestuur onder leiding van een directeur-generaal. Toezicht wordt gehouden door een raad van commissarissen onder leiding van een president. Alle leden van deze raden zijn professionele bankiers.

De integriteit van de Vaticaanse bank wordt bewaakt door een commissie van vijf kardinalen (It.: Commissione Cardinalizia di vigilanza).


Activiteiten

Het IOR fungeert tegenwoordig voornamelijk als een soort girocentrale voor de Rooms-Katholieke Kerk. Alle bisdommen, religieuze gemeenschappen, stichtingen en andere katholieke instellingen kunnen hier een rekening openen om daarmee snel en voordelig onderling geld te kunnen overmaken, in het bijzonder naar minder stabiele (missie)landen.

Dit is vaak ook fiscaal voordelig omdat het IOR onder de soevereiniteit van de Heilige Stoel valt en dus buiten het bereik van buitenlandse belastingheffing. Bovendien kan geld op rekeningen van het IOR niet geconfisceerd worden door regimes die vijandig staan tegenover de Kerk.


Vermogen

In 1992 bedroeg het liquide vermogen van het IOR ca. 3,2 miljard US Dollar, wat voornamelijk in buitenlandse ondernemingen belegd was. Voorts was ca. 2 miljard US Dollar belegd in onroerende zaken. De inkomsten uit dit alles bedroegen ca. 40 miljoen US Dollar per jaar.

Daarnaast bezat de bank in 1992 nog 3949 kilo goud, wat een jaar later echter al was teruggebracht tot 1354 kilo. Dit goud lag opgeslagen bij de Federal Reserve Bank in New York.

Dit vermogen staat los van het vermogen van de Heilige Stoel zoals dat beheerd wordt door de Administratie van het Patrimonium van de Heilige Stoel (APSA). Wel zijn alle aandelen van het IOR formeel in handen van de Paus en geniet hij de dividendinkomsten daaruit. Deze worden voor het grootste deel aangewend voor hulp aan kerken in nood.


Huisvesting

De Vaticaanse bank is gehuisvest in het bastion dat zich aan de voet van het Apostolisch Paleis bevindt en bekendstaat als de toren van Nicolaas V (It.: Torrione di Niccolò V).




Geschiedenis

De Vaticaanse bank is op 11 februari 1887 door paus Leo XIII opgericht onder de naam Beheer van Religieuze Werken (It.: Amministrazione delle Opere di Religione - AOR). Doel was het concentreren en beheren van het pauselijke vermogen dat nog resteerde na de ondergang van de Kerkelijke Staat in 1870, alsmede van de schadevergoedingsbetalingen die de nieuwe Italiaanse staat voor dat verlies betaalde. Deze instelling was direct ondergeschikt aan de Paus en was geen echte bank.

Paus Pius XII gaf het AOR op 27 juli 1942 de huidige naam en maakte er op 24 januari 1944 een echte zelfstandige bank van. Slechts zeer weinigen wisten in deze tijd van het bestaan van deze instelling.

De betalingen van de Italiaanse staat waren inmiddels tot grote bedragen opgelopen en werden zeer degelijk belegd. Desondanks bleek later echter dat het IOR ook een groot aandeel bezat in bedrijven die betrokken waren bij de Italiaanse veldtocht naar Ethiopië en in een bedrijf dat anticonceptiemiddelen fabriceerde. Dat was dermate in strijd met de leer van de Kerk, dat deze aandelen snel van de hand gedaan werden. Ook de grote goudvoorraad van het IOR werd een steeds grotere, want onproductieve last.

Het beheer van het vermogen van de Heilige Stoel en van de betalingen door de Italiaanse staat werden in 1967 overgenomen door de Administratie van het Patrimonium van de Heilige Stoel (APSA).

Paus Johannes Paulus II achter mgr. Paul Marcinkus

Het IOR was voorts ook grootaandeelhouder van de Italiaanse Banco Ambrosiano, die in de jaren '70 van de 20e eeuw werd beschuldigd van het witwassen van gelden voor de maffia en de rechtse vrijmetselaarsloge Propaganda Due (P2). Het toenmalige hoofd van de Vaticaanse bank, mgr. Paul Marcinkus, werd verdacht van betrokkenheid, maar kon op grond van zijn Vaticaanse staatsburgerschap niet vervolgd worden. Het IOR ontkende schuld te hebben aan het faillissement van de Banco Ambrosiano in 1982, maar betaalde als gebaar van goede wil een bedrag van 241 miljoen US Dollar aan de schuldeisers.

Om zulke zaken in de toekomst te voorkomen richtte paus Johannes Paulus II een commissie van vijf kardinalen (It.: Commissione Cardinalizia di vigilanza) op, die sindsdien toezicht houdt op het reilen en zeilen van het IOR. Bovendien werd, na Marcinkus' aftreden als (feitelijk) hoofd van het IOR in 1989, de bank volledig en volgens internationale normen gereorganiseerd, waarbij onder meer een raad van commissarissen werd ingesteld.

In 1999 werd de Vaticaanse bank bij een rechtbank in San Francisco aangeklaagd door Oosteuropese overlevenden van de holocaust wegens vermeende betrokkenheid bij het helpen ontkomen van oorlogsmisdadigers uit Duitsland en Oost-Europa. De eisers hadden daartoe o.a. de website www.vaticanbankclaims.com opgezet..

In 2010 werd door de Italiaanse politie een onderzoek wegens witwasfraude geopend tegen de directeur van het IOR, Ettore Gotti-Tedeschi. Waarschijnlijk mede als gevolg daarvan werd hij in mei 2012 uit het bestuur van de Vaticaanse bank gezet.

Begin 2014 werd Gotti-Tedeschi vrijgesproken, maar twee andere voormalige leidinggevenden van de Vaticaanse Bank worden nog steeds verdacht van het overtreden van anti-witwaswetgeving. Een bedrag van 23 miljoen euro, dat in 2010 wegens mogelijk verdachte herkomst was bevroren, kreeg het IOR in november 2014 weer terug.

In januari 2021 werd voormalig president Angelo Caloia van het IOR door een Vaticaanse rechtbank veroordeeld tot 8 jaar en 11 maanden cel wegens witwassen en verduistering.

Officiële Homepage: www.vatican.va


Wikipedia-artikelen: Heiliger Stuhl - Heilige Stoel - Holy See

Catholic Encyclopedia: Holy See (1910)

Particuliere sites: The Holy See        www.vaticanhistory.de