Voor verdiensten die niet in aanmerking komen voor waardering middels een pauselijke ridderorde, kan de Paus een pauselijke onderscheiding verlenen.


Kandidaten

Anders dan de pauselijke ridderorden, worden de pauselijke onderscheidingen alleen verleend aan katholieken, zowel mannen als vrouwen en dus niet aan mensen met een andere geloofs- of levensovertuiging.

Religieuzen komen niet voor de ridderorden, maar alleen voor een onderscheiding in aanmerking. Wel moet hun provinciale overste in zo'n geval schriftelijke toestemming geven voor de voordracht.

Priesters en bisschoppen komen in het geheel niet in aanmerking voor een pauselijke onderscheiding. Zij kunnen alleen met een erefunctie geëerd worden.


Aanvragen

Het aanvragen van een pauselijke onderscheiding gaat via het bisdom waar de kandidaat-begiftigde onder valt. Er is hiervoor een formulier, dat samen met een curriculum vitae in het Engels en een brief van de parochiepriester door deze laatste naar het bisdom gestuurd dient te worden.

Het bisdom stuurt de aanvraag dan door naar het Staatssecretariaat van de Romeinse Curie, dat over de uiteindelijke toekenning van de onderscheiding beslist. Deze procedure neemt minstens 6 maanden in beslag en kost enkele honderden euro's aan administratiekosten.


Versierselen

De versierselen die bij de pauselijke onderscheidingen horen worden via het bisdom verstrekt. Het bijbehorende knoopsgatversiersel moet, indien gewenst, wel door de begiftigden zelf worden aangeschaft.

In Nederland kon men daarvoor decennialang terecht bij de firma Van Wielik aan de Kneuterdijk in Den Haag. Tegenwoordig kan het onder meer besteld worden bij Van Wilik en Voortman.

PRO ECCLESIA ET PONTIFICE


Verlening

De onderscheiding Pro Ecclesia et Pontifice wordt verleend aan personen die minimaal 45 jaar oud zijn en zich minstens 25 jaar op bijzondere wijze in lokaal verband inzetten voor Kerk en samenleving.

Vroeger werd deze onderscheiding verleend voor bewezen trouw en goede diensten jegens de Kerk en de Paus, oftewel in het Latijn: pro Ecclesia et Pontifice.


Versierselen

De onderscheiding Pro Ecclesia et Pontifice bestaat uit een verguld erekruis in een opvallend moderne vormgeving, die in 1970-'71 onder de kunstzinnige paus Paulus VI ingevoerd werd.

Het ruitvormige kruis heeft in het midden de afbeeldingen van de apostelen Petrus en Paulus staande in een nis met op de bovenste arm van het kruis het wapen van de regerende Paus. Links en rechts van de apostelen staat de tekst PRO ECCLESIA ET PONTIFICE en onder hen de naam van de regerende Paus. Op de uiteinden van de armen bevindt zich telkens een klein krukkenkruisje.

Sinds paus Benedictus XVI is de naam van de regerende Paus weggelaten en vervangen door het embleem van het Pausschap en bevindt zich op de bovenste arm nu eveneens een kruisje ter vervanging van het wapen van de regerende Paus.

Het versiersel hangt aan een lint in de pauselijke kleuren geel en wit.




Geschiedenis

De onderscheiding Pro Ecclesia et Pontifice werd op 17 juli 1888 door Paus Leo XIII ingesteld als herinneringsmedaille ter gelegenheid van zijn gouden priesterjubileum. Sinds 1898 is het een permanente pauselijke onderscheiding.

Oorspronkelijk werd deze onderscheiding, destijds ook wel aangeduid als "erekruis", in goud en zilver verleend, later kwam daar nog een versie in brons bij, maar paus Pius X bepaalde in 1908 dat Pro Ecclesia voortaan alleen nog in goud verleend zou worden.

De oorspronkelijke versie van het versiersel (zie afbeelding) bestond uit een leliekruis met op elke arm de afbeelding van een komeet en tussen elke arm een fleur-de-lis. Dit waren elementen uit het wapen van de familie Pecci, waaruit paus Leo XIII stamde. In het midden bevond zich een medaillon met een borstbeeld van deze Paus met daaromheen de Latijnse tekst LEO[ne] XIII P.[ontifice] M.[aximo] Ann.[o] X. Aan de achterzijde van dit medaillon bevond zich het wapen van de Heilige Stoel met de tekst PRO ECCLESIA ET PONTIFICE.

Dit versiersel hing aan een rood lint met aan weerszijden een brede witte strook met in het midden daarvan een gele streep. Dat er van 1893-1908 een paars lint met aan weerszijden een geel-witte rand in gebruik zou zijn geweest berust waarschijnlijk op een verkeerde vertaling van het pauselijk schrijven waarmee deze onderscheiding werd ingesteld.

BENE MERENTI


Verlening

De onderscheiding Bene Merenti wordt verleend aan personen die minimaal 35 jaar oud zijn en zich minstens 10 jaar langdurige op geringe, doch opvallend verdienstelijke wijze in lokaal verband inzetten voor Kerk en samenleving.


Versierselen

Het versiersel bestaat uit een verguld erekruis in een opvallend moderne vormgeving, die in 1970-'71 onder de kunstzinnige paus Paulus VI ingevoerd werd.

Het ruitvormige kruis gaat terug op een ontwerp van de Italiaanse kunstenaar Enrico Manfrini uit 1970-'71 en vertoont in het midden een spitsovale afbeelding van de zegenende Christus. Op de rechterarm van het kruis bevond zich het persoonlijke wapen van de regerende Paus en op de linkerarm het embleem van het Pausschap. Op de achterzijde bevond zich alleen de tekst BENEMERENTI.

Onder paus Benedictus XVI werd het persoonlijke wapen van de Paus vervangen door het embleem van het Pausschap, dat daarmee nu op beide armen van het kruis staat. Ook werd de afbeelding van Christus aangepast en werd op de achterzijde het pauselijke embleem toegevoegd.

Het versiersel hangt aan een lint in de pauselijke kleuren geel en wit.




Geschiedenis

De onderscheiding Bene Merenti komt voort uit verschillende pauselijke onderscheidingen, zowel civiele als militaire, die de naam Bene Merenti droegen. Deze werden in 1891 door paus Leo XIII samengevoegd tot de permanente pauselijke medaille van verdienste "Benemerenti".

Paus Pius VII (1800-1823) stelde een ereteken Benemerenti in, dat werd verleend aan katholieken die zich verdienstelijk hadden gemaakt op het gebied van wetenschap, kunst of liefdadigheid. Aanvankelijk was dit een medaille die niet gedragen kon worden, maar dat veranderde onder paus Pius IX (1846-1878). Het was toen een eenvoudige ronde medaille met op de voorzijde het portret van de Paus en op de achterzijde de tekst BENEMERENTI, hangend aan een geel lint met witte randen.

Pius IX voegde ook een fraaier model toe als algemeen civiel ereteken, dat omgeven was door een geëmailleerde lauwerkrans en met het embleem van het Pausschap als verhoging. Ook deze onderscheiding hing aan een wit-geel-wit lint dat op de oostenrijkse wijze in driehoekige vorm gevouwen was. Sinds paus Pius X (1903-1914) werd geen bronzen uitvoering meer verleend.

Naast deze civiele onderscheiding was er ook een versie voor militaire verdiensten, die door paus Gregorius XVI (1831-1846) werd ingesteld: in goud voor officieren en in zilver voor onderofficieren. Daarnaast verleende hij in 1832 de medaille Benemerenti in goud, zilver en brons aan soldaten van het pauselijke leger die hadden deelgenomen aan het neerslaan van de Julirevolutie van 1830. Deze militaire medaille was hetzelfde als de civiele, zij het dat in plaats van het pauselijke embleem een militaire trofee als verhoging diende.

Onder Pius IX (1846-1878) werd de militaire medaille opnieuw ingesteld en alszodanig verleend tot onder paus Benedictus XV (tot 1922). Pius XII stelde in de jaren veertig opnieuw een militaire onderscheiding Benemerenti in. Aan de verlening van deze militaire onderscheidingen kwam een eind toen paus Paulus VI in 1970 de Nobelgarde en de Paleisgarde ophief.

Naast de onderscheidingen Pro Ecclesia et Pontifice en Bene Merenti werden en worden door de Paus ook herinneringsmedailles verleend ter gelegenheid van bijzondere gebeurtenissen, zoals belangrijke jubilea of ter beloning van een langjarig dienstverband.


Voorbeelden

Sinds het begin van de 19e eeuw zijn medailles uitgereikt ter beloning van bijzondere verdiensten, onder meer "Pro Petri Sede" in 1860 en "Fidei et Virtuti" in 1867 bij de verdediging van de Pauselijke Staten tegen de oprukkende Italiaanse troepen.

Paus Pius XII stelde twee speciale Bene Merenti-medailles in ter herinnering aan het Heilig Jaar 1925 en paus Paulus VI een herinneringsmedaille voor het Heilig Jaar 1975.

Tenslotte zijn er nog de jaarlijks geslagen herinneringsmedailles die worden meegegeven aan iedereen die door de Paus in audiëntie is ontvangen. Deze medailles vertonen het portret van de regerende Paus en worden overhandigd in een doosje dat voorzien is van het pauselijk wapen: