Het Internationaal Eucharistisch Congres (IEC) is een manifestatie waarbij gelovigen, religieuzen en geestelijken het mysterie van de Heilige Eucharistie vieren.




► Het eerstvolgende, 53e Internationaal Eucharistisch Congres zal in 2024 in de Ecuadoriaanse hoofdstad Quito plaatsvinden.


Onderdelen van de Congressen

De Internationale Eucharistische Congressen duren ongeveer een week en omvatten verschillende onderdelen, waaronder studiebijeenkomsten, een Sacramentsprocessie en een aanbidding van het Allerheiligste. De Congressen worden afgesloten met een massaal bezochte heilige Mis in de openlucht die gecelebreerd wordt door de Pauselijk legaat of soms zelfs door de Paus zelf.

Deze afsluitende mis wordt de Statio Orbis genoemd, een naam die voor het eerst gebruikt werd bij het Congres in 1960 in München. De term Statio staat voor de plek waar gelovigen tijdens het lopen van een processie stilhouden voor een liturgische viering. Orbis is het Latijnse woord voor wereld en geeft het mondiale karakter van de plechtigheid weer.*




Vergelijkbare manifestaties

Naast het Internationaal Eucharistisch Congres zijn er in diverse katholieke landen, waaronder Italië, ook nationale Eucharistische Congressen met een vergelijkbare opzet, invulling en doelstelling.

Vergelijkbaar met de Eucharistische Congressen, maar dan op landelijk of diocesaan niveau, waren ook de Katholiekendagen die in de tweede helft van de 19e en de eerste helft van de 20e eeuw in diverse Europese landen gehouden werden.

Een letterlijk jongere variant zijn de Wereldjongerendagen die sinds 1986 eveneens om de zoveel jaar in een telkens andere stad in de wereld plaatsvinden en speciaal gericht zijn op jonge gelovigen.

Het eerste Eucharistische Congres vond plaats op 21 juni 1881 in de Franse stad Lille. Het idee hiervoor kwam van de française Marie-Marthe Emilie Tamisier (1834-1910), die een visioen zou hebben gehad waarin haar werd opgedragen een massale aanbidding van het Allerheiligste te organiseren. Na tien jaar hiervoor gelobby'd te hebben werd de bijeenkomst gerealiseerd onder leiding van Gaston de Ségur, bisschop van Rijsel.

Het 6e congres dat in 1888 in Parijs gehouden werd was al een tamelijk massale bijeenkomst en tijdens het congres van 1890 in Antwerpen was een menigte van 150.000 gelovigen op de been gekomen. Het eerste congres dat buiten Europa gehouden werd was dat van 1893 in Jeruzalem. Het 19e congres in 1908 in Londen was het eerste in een Engelssprekend land en dat van 1910 in Montreal het eerste in Noord-Amerika.




Elke editie groeide het Congres en werd het internationaler. In 1934 waren bij de pontificale hoogmis ruim 1 miljoen gelovigen aanwezig en in 1937 waren dat er in Manila al ongeveer 1,5 miljoen. Na de Tweede Wereldoorlog duurde het tot 1952 voordat in Barcelona het 35e Eucharistisch Congres plaatsvond.





Pauselijke betrokkenheid

Tijdens de Internationale Eucharistische Congressen wordt de Paus vertegenwoordigd door een Pauselijk legaat, dat wil zeggen een speciaal voor de betreffende gelegenheid aangewezen vertegenwoordiger. Meestal gaat het daarbij om hoge curiekardinalen.

Bij het 16e Internationaal Eucharistisch Congres, dat in juni 1905 in Rome plaatsvond, was eerstmaals ook paus Pius X zelf aanwezig en in juni 1922 vierde paus Pius XI in het kader van de 26e editie van het Congres de Mis op het Sint-Pietersplein.

Paus Paulus VI, die voor het eerst ook naar andere landen reisde, was in december 1964 aanwezig bij het 38e Eucharistisch Congres in Bombay in India en in augustus 1968 bij het 39e Congres in Bogota in Colombia.

De eveneens zeer reislustige paus Johannes Paulus II was bij meerdere Eucharistische Congressen aanwezig: in 1985 in Nairobi, in 1989 in Seoul, in 1997 in Wroclaw en tenslotte in 2000 in Rome, toen het Congres voor het eerst in een Heilig Jaar viel.

Zijn opvolger Benedictus XVI sprak twee Eucharistische Congressen via een videoboodschap toe en paus Franciscus liet zich weer als vanouds door een legaat vertegenwoordigen.




Organisatie

De organisatie van de Congressen is in handen van het Pauselijke Comité voor de Internationale Eucharistische Congressen. Dit staat onder leiding van een president en telde in 2020 elf leden, van priesters tot kardinalen.

Sinds 2007 is Mgr. Piero Marini, de voormalige Pauselijke ceremoniemeester, de president van het Comité, dat over een eigen secretariaat beschikt in het Palazzo San Calisto.

De enige keer dat het Internationaal Eucharistisch Congres in Nederland plaatsvond was van 22 t/m 27 juli 1924 in Amsterdam. Met hoge kerkelijke ambtdragers uit binnen- en buitenland en een massaal bezochte openluchtmis was dit een hoogtepunt van het 'Rijke Roomse Leven' in Nederland.



Buitenlandse gasten

De kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders uit het buitenland arriveerden via verschillende wegen in Amsterdam: Adolf kardinaal Bertram, aartsbisschop van Breslau, kwam per trein, Enrique kardinaal Reig y Casanova, aartsbisschop van Toledo, arriveerde per auto en Mgr. Thomas Heylen, bisschop van Namen en voorzitter van het comité van de Eucharistisch Congressen, kwam zelfs per vliegtuig.

De persoonlijke legaat van paus Pius XI was Willem kardinaal Van Rossum C.Ss.R. (1854-1932), die als Prefect van de Congregatie Propaganda Fide de hoogstgeplaatste Nederlander ten Vaticane was. Hij was met het schip Batavier II naar Nederland gekomen en werd zowel in IJmuiden als in Amsterdam met een uitbundig eerbetoon door katholieke schoolkinderen welkom geheten.


Openluchtmis

De openluchtbijeenkomsten van het Eucharistisch Congres werd gehouden in Het Stadion, waar plaats was voor zo'n 24.000 toeschouwers. Dit sportstadion was gebouwd in 1914 als onderdeel van Het Nederlandsch Sportpark aan de Amstelveenseweg in Amsterdam en zou in 1928 vervangen worden door het nog bestaande Olympisch Stadion.*

De openingsbijeenkomst was op 23 juli in Het Stadion, waarbij kardinaal Van Rossum een boodschap van de paus voorlas, met onder meer lof voor de Nederlandse katholieken, maar ook kritiek op het wettelijke processieverbod. Vervolgens werd in Nederlandse kloosters een nachtmis en een nachtelijke aanbidding van het Allerheiligste gehouden.

Tijdens de slotmanifestatie op 27 juli waren alle Nederlandse bisschoppen onder leiding van aartsbisschop Henricus van de Wetering aanwezig, alsmede vertegenwoordigers van o.a. de RKSP, de seminaries, de in 1923 opgerichte Rooms-Katholieke Universiteit Nijmegen, alsmede van katholieke werkgevers en werknemers.




In hun fraaie uniformen gaven bij de pontificale hoogmis ook de Nederlandse ridders van de Maltezer Orde en de Pauselijke Geheim Kamerheren en Ere-Kamerheren met Kap en Degen acte de présence.

Met zo'n 75.000 aanwezigen was dit de tot dan toe grootste katholieke manifestatie in Nederland en een hoogtepunt in de emancipatie van de Nederlandse katholieken, die er veel zelfbewustzijn uit putten.


Willem Dreesmann

Een belangrijke rol bij de organisatie van het congres speelde de katholieke ondernemer Willem J.R. Dreesmann (1885-1954), bestuursvoorzitter van de warenhuisketen Vroom & Dreesmann. Hij stelde onder meer zijn villa in de Johannes Vermeerstraat in Amsterdam ter beschikking aan kardinaal Van Rossum, die in deze fraaie woning ook over een huiskapel beschikte.




Als dank zorgde Van Rossum er voor dat Willem Dreesmann al enkele maanden na het congres in de pauselijke adelstand werd verheven en twee jaar later zelfs nog de erfelijke titel graaf kreeg. Daarmee zijn Dreesmanns nakomelingen de enige Nederlanders die nog tot op de dag van vandaag aanspraak op Pauselijke adeldom kunnen maken.




Monument op het Begijnhof

Ter herinnering aan het Eucharistisch Congres in Amsterdam werd in 1928 een monument geplaatst op het Begijnhof. Het bestond uit een zuil met een bronzen buste van kardinaal Van Rossum, geflankeerd door reliëfs van Mgr. Callier, de bisschop van Haarlem, en Mgr. Heylen, de bisschop van Namen en voorzitter van het Congres. Het monument was ontworpen door de architect J.T.A.M. Kuyt en de buste en de reliëfs waren vervaardigd door beeldhouwer Gerard Hoppen:




In 1960 werd het monument verwijderd, maar de buste van kardinaal Van Rossum werd behouden en op een zuil in de tuin van de pastorie van het Begijnhof geplaatst. Op de zuil werd een bordje aangebracht dat er aan herinnert dat Van Rossum in juli 1924 de pauselijke legaat voor het Internationaal Eucharistisch Congres was:




Naast het monument op het Begijnhof werden ter herinnering aan het Eucharistisch Congres in Amsterdam ook tenminste twee gedenkbordjes uitgebracht, namelijk door de fabriek Petrus Regout & Co en de fabriek Mosa, beide in Maastricht. Tweedehands zijn deze bordjes nog altijd vrij makkelijk verkrijgbaar.